18 MADDELİK YENİ ANAYSA TASLAĞI
Genç bir ‘Bilim adamı adayı’ndan aldığım mektubu olduğu gibi aşağıda bilgi ve ilginize sunuyorum.
Ahmet Rıza’lar ve Reşat Kaynar’ları rahmetle analım.
Bir de Cumhuriyet’in ‘Cumhuriyet Müddeiumîleri’ni.
Meclis’e dönüldükte, kanımca ‘vekillikleri’ düşmüş bulunan 316 ‘vekil’e de bir ‘heyhat’ yaraşır ancak.
Onlarda ‘Devlet mevhumu’ olmadığı kesinlikle ortaya çıkmıştır.
Bunlar ‘Devlet’i ‘Şirket’ olarak görüyor olmalılar.
Abdulhamit’ten de aşağı.
Bunlar Osmalı’dan da geriler, sadece özeniyorlar.
Vallahi de billahi de çok sıradan insanlar bunlar: basbayağı.
Halkın gözünde ‘saygınlıkları da sıfırlanmış’ olmalıdır.
‘Alçak ve namusuz’ diyerek ilenmeyi düşünmem; ancak ağızlarıyla kuş tutsalar, artık ava götürmem ben onları.
Habip Hamza Erdem
**
“Ahmet Rıza Bey’in Paris’te çıkardığı Meşveret Gazetesi’nin 17 Şaban 1313 (1896) tarihli 5. sayısında yayımlanan anayasa tasarısı.
1. Memleket; bir takım büyük tarla ve arsaları, denizleri, gölleri, dağları, tepeleri, adaları, bahçeleri kapsamaktadır. Her yanı medenî devletlerle çevrilmiştir. Her zaman her vesile ile ve kolaylıkla parçalanabilmeğe elverişlidir.
2.Devletin başşehri Yıldız Sarayıdır. Bu yerin keyfî idareden başka can alacak bir imtiyazı yoktur.
3. Padişahlık, Osmanlı ailesinin en cahil ve en zalim çocuğuna aittir.
4. İstibdat yüzünden, padişah milletin her zaman için bir belâsıdır.
5. Padişah ve bakanlar icraatlarından ve yıkıcılıklarından sorumlu olmazlar.
6. Gizli polislerin tayini, sadrazamların dayak yemesi ve sürülmesi, devlet mallarının harcanması ve yok edilmesi, memleket topraklarının gasbı, padişahın hakları cümlesindendir.
7. Halkın gizli polislerden maadası canlarından bezmeli ve temel hürriyetlerden umudunu kesmelidir.
8. İnsan hürriyeti, her türlü saldırışa uğrar. Gizli polislerden korkmayan hayatına veda etmelidir.
9. Basın yoktur. Deniz kadar mürekkep, gök kadar kâğıt olsa bile basın yoktur.
10. Halk, padişahtan izin almadan hiçbir şeye girişemez. İzin de yasaktır.
11. Ticaret ve tarım ve sanat için bile olsa, iki kişinin başbaşa konuşması caiz değildir.
12. Öğretim serbesttir. Bir şey öğretmemek şartiyle.
13. Eşitlik vardır. Dava etmemek şartiyle.
15. Memurlukta ehliyet, gizli polislikte maharete bağlıdır.
16. Devlet memuriyeti herkese açıktır. Açlığa dayanmak şartiyle.
17. Meskenlere dokunulamaz. Gizli polislerden zararlı yazı arayanların her eve girmeleri hakkı sağlanmak şartiyle.
18. Müsadere ve angarya yerine dayak ve işkence yerleşmiştir.”
Kaynak: Reşat Kaynar, Türkiye’de Hukuk Devleti Kurma Yolunda Hareketler, 1960, s.109-111.
**
Prof. Dr. Reşat Kaynar’ın, Adnan Menderes’in iktidarda olduğu 1958 yılında Dünya Gazetesi’nde yayımlattığı bir diğer tarihi belgeden sonra mahkemeye çıkarılışı:
Suç: Ammenin huzur ve sükûnunun bozulmasını tevlit edebilecek mahiyette vesika neşretmek ve maksad-ı mahsusa müstenit olacak neşriyatta bulunmak.
Suç Tarihi: 13 Ağustos 1958
Maznunlar tarafından sebkolunan müdafaanın mahiyetini tesbit ve takdir zımnında Reşat Kaynar tarafından yazılan bu makaleler mebdeinden itibaren okunmuş ve münderecatının tamamen ilmî ve objektif bir karakter arzettiği taayyün etmiştir.
Muharrir tarafından makaleye mehaz olarak verilmiş ve sahifeleri zikredilmiş olan kısımların tetkikinde; iktibas edilen eserin aynen bir tekrarı mahiyetinde bulunduğu görülmüş ve maznunların müdafaaları bu itibarla samimi telakki edilmiştir.
…ve makaleye mehaz teşkil eden eserlerin tamamen mevcut ve dercedildiği şekilde bulunması muvacehesinde… suç anasırına rastlanmadığı gibi, makalenin meal ve münderecatının muharririn saik ve kastına göre takibi gerekir bir suçluluk hali arzetmediği neticesine varılmış olduğundan Cumhuriyet Müddeiumumiliği Kanunu’nun 163 ve 164üncü maddelerine tevfikan haklarında takibat icrasına mahal olmadığına 27/9/1958 tarihinde itirazı kabil olmak üzere karar verildi.
27/9/1958
İstanbul C. Müddeiumumî M.