ABDÜLHAMİT'E TEBLİĞ-İ HÂL


‘Bak efendi ağa’ dedi İhsan Bey,
‘Hele bir bak, bende ne var.’

Bu bir eski gazeteydi.
Eski harflerle ve yer yer parçalanmış.
‘Çok eski bir gazete efendi ağa, otuz üç senelik.’
Çekip aldı gazeteyi Bakkal Sefer.
Kokladı.
Altın dişleri kayısı gibi tatlandılar ağzında.
Taktı gözlüklerini:
‘Bak, gördün mü İhsan Bey?
Resim de yok.
Baştanbaşa Müslüman yazısı.
Al, oku da dinleyelim.’

‘Gazetenin ismi Sabah, efendi ağa.
10 Rebiülahir 1327.
Numero 7.038.
Sahib-i İmtiyazı: Mihran.’
Asrî Yusuf sordu: ‘Vay, Ermeni miymiş?’
‘Ermeni mermeni, oku İhsan Bey.’
‘Okuyorum efendi ağa.
‘Direçteüre – Propriyetayire’.
(Fransızcayı Türkçe gibi okudu).
‘O ne İhsan Bey?’
‘Fıransızca, efendi ağa.’
‘Doğru. Eskiden Beyoğlu’nda gâvur dükkâncılar Frenkçe de yazarlardı levhalarına.
Bak şimdi yasak ettiler bunu, iyi oldu.
Türkçe yazmalı Türk’ün ekmeğini yiyenler.
Her neyse, oku makaleleri.’

‘Okuyorum efendi ağa.
Abdülhamit’e tebliğ-i hâl.
Yani Abdülhamit’e tahttan indin denmesi.
Tebliğ-i hâl’e memur heyet âzâsı:
Arif Hikmet Paşa – Âyân’dan.
Aram Efendi – Âyân’dan.
Mebusan’dan İşkodra Mebusu Esat Paşa.

Yıldız Sarayı’na gidilip sâbık mabeyn başkâtibi Cevat Bey’e haber verilmiştir,
Abdülhamit’i heyet görecek diye
Cevat Bey Abdülhamit’ten müsaade almıştır.’
Asrî Yusuf dayanamadı:
‘Tüh reziller, herifin yanına girmek için hâlâ mı izin istiyorlar?’

‘Heyet odaya girmiş.
Abdülhamit ayakta.
İki büyük ayna, bir muazzam avize, birçok koltuklar.
Ve üzerinde battaniye, diğer uzun bir koltuk.
Abdülhamit ağır cezaları burada verir, mühim işlere burada bakarmış rivayete göre.
Esat Paşa yaklaşıp Abdülhamit’e bir metre kadar, askerce bir selam vermiş:
‘Memuren geldik –demiş- Millet Meclisi tarafından.
Millet seni hal’etti, fetva-yı şerife mebni.
Hayatınızla evlâd ayaliniz emindir.’

Abdülhamit siyah ceketli imiş.
Üzerinde bir pardösü.
Pardösü iliklenmiş.
‘Bazı ifadatım vardır’ demiş.
‘Beni burada yalnız bırakmayınız.
Benim hayatım emin midir?’

Esat Paşa: ‘Asildir Osmanlı Milleti’ demiş.
‘Bir padişah mâzulüne ne yapmak lâzım geldiğini bilir.
Tekrar ediyorum ki canınız emindir.’

Abdülhamit’in çenesi titriyor imiş.
Benzi fena hâlde uçuk.
Fakat çehresi gayet gazaplı ve korkunç:
‘Ben bu işin böyle olacağını bilirdim’ demiş Abdülhamit.
Ve konuşma sırasında eski hakan,
iki gündür aç bırakıldıklarını söylediği zaman,
bahsetmeyi unutmuştur şüphesiz
Bisküvilerden, şekerlemelerden, havyarlardan, tereyağlardan.
Yusuf anlıyorsun ya, yani herifi nasıl dehlemişler.’

‘Havadis yok mu İhsan Bey, havadis oku.’
‘Var, ama gazetenin bu yanı hepten parçalı.’
‘Olsun, oku İhsan Bey.’
'Adana Vukuatı:
Menhus eller, kirli nasiyeler.
İslâmlar Ermenilere, Ermeniler İslâmlara.
Evler ateşe verilir.
Şehri yağma eden mürteciler.
Tarsus sokakları cesetle doludur.
Daha okuyalım mı?’
‘Oku.’

‘Hürriyet Şehitleri,
Cenaze merasimi.
En önde bir takım süvari.
Daha sonra zaptiye ve belediye memurları.
Ve Mahmut Şevket Paşa Hazretleri.
Başka hiç kimse nutuk söylemeyecektir.
Şehitlerin ruhuna mevlüt.’

Asrî Yusuf ‘Öf be’ dedi,
‘Hay anasını, ne zamanlarmış.
Dünyaya biraz geç gelmişiz şükür.’

Çopur İhsan Bey’le Bakkal Sefer gittiler.
Gazeteyi aldı yerden, düzeltip katladı.
Hazırladı mangalı ayna dökmek için.
Camlar tertemiz, pırıl pırıl.
Lâvanta şişelerinde ilâçlar
Nitrat, amonyak, mai mukattar.
Ve Asrî’nin yüreğinde artan sıkıntı.

O sırada Marangoz Şükrü’nün dükkânından çıktı Halil.
‘Hocam, bir şey soracaktım sana.’
‘Buyur.’
‘Hani bilimiyon,
Yürüdük mü diyecektim,
Asrîleştik mi Abdülhamit’ten bu yana?’
Halil şaşırmadı Yusuf’un sorgusuna.
'Elbette yürüdük' dedi.
Daha da yürüyeceğiz.
Bir merdiven çıkıyoruz diye düşün.
Basamaklar,
Son basamak,
Kapı açılacak.
Kendiliğinden değil, biz açacağız elbette.
Gireceğiz eve
Rahat, sıcak.
'Yaşa be hocam.
Bilimiyon,
insanın içini açar seninle konuşmak.'


Nazım Hikmet, Memleketimden İnsan Manzaraları, 1942.