Atatürk’ün, Türk Büyüklerinin Heykelleri Projesi

Atatürk ve Cumhuriyet karşıtlarının dillerine doladıkları tezlerin hiçbir bilimsel temeli yoktur.

Yeni Türk harflerinin kabul edildiği 1928’de Türkiye’de okuma yazma oranı erkeklerde % 7 kadınlarda % 0,4’tür. Yuvarlak bir hesapla toplumun % 92’si okuma yazma bilmemektedir. Yani, yeni Türk harflerinin kabulünden önce (okuyup yazamadığı için) toplum zaten köklerinden/ tarihinden kopuktur; zaten toptan bir “cehalet” durumu söz konusudur.

Ayrıca yeni Türk harflerinin kabulünden kısa bir süre sonra (1935’te) okuma yazma oranı toplamda % 23’e yaklaşmıştır.

Atatürk Cumhuriyeti, iddiaların aksine “Osmanlı düşmanlığı” yapmamıştır. Ama bugün hanedan severlerin yaptığı gibi tarih biliminden tamamen uzak şekilde bir “Osmanlı seviciliği” de yapmamıştır. Atatürk Cumhuriyeti, devrimci bir mantıkla ve her şeyden önce bilimsel ilkelere uygun olarak Osmanlı tarihine yaklaşmış; gerektiğinde eleştirmiş, gerektiğinde övmüştür.

Örneğin, Atatürk’ün 1930’da hazırlattığı dört ciltlik “Tarih” serisinin 3. cildi baştan sona Osmanlı tarihine ayrılmıştır.

Ancak burada Osmanlı tarihi belgelere dayalı olarak objektif bir şekilde anlatılmıştır:

Osmanlı’nın fetihçiliği, halkı, özellikle Türkleri ve Türkçeyi ihmal etmesi, son zamanlardaki siyasi ve ekonomik bağımlılığı, aklı ve bilmi göz ardı edip geri kalması eleştirilmiş; ancak özellikle belli bir döneme kadar bilim, sanat, kültür, siyasi akıl vb konulardaki başarılarından dolayı övülmüştür. Atatürk Cumhuriyeti, genelde tarihi, özelde Osmanlı tarihini Türkiye Cumhuriyeti’nin bir laboratuvarı olarak görmüş ve tarihteki, özellikle Osmanlı tarihindeki yanlışları çok sert bir şekilde eleştirerek Cumhuriyet’in genç kuşaklarının benzer yanlışlara düşmesini önlemek istemiştir. Atatürk Cumhuriyeti’nin bizi köklerimizden/ tarihimizden kopardığı iddiasının tam tersi, Atatürk Cumhuriyeti sayesinde (Tarih bilimine verilen önem, Tarih Kurumu, Tarih Kurultayları, Üniversiteler, Enstitüler vb.) Türkiye’de gerçek anlamda bilimsel bir tarih yazımı başlamış, bu süreçte objektif, eleştirel bir Osmanlı tarihi yazımı da gelişmiştir. Çok daha önemlisi, Türk tarihi, Osmanlı hanedan tarihinin darlığından kurtarılıp çok daha eskilere, Anadolu’nun ve Orta Asya’nın derinliklerine uzatılmıştır. Üstelik bu tarihsel derinlik, dünyaca ünlü bilim insanlarının da katıldığı tarih, dil ve antropoloji çalışmalarıyla sağlanmıştır.

Böylece Atatürk Cumhuriyeti bizi köklerimizden/ tarihimizden koparmamış, tam tersine Osmanlı döneminde kopuk olduğumuz köklerimize/ tarihimize bağlamıştır.

Atatürk genelde tarihe, özelde Türk tarihine ve onun içinde de Osmanlı tarihine büyük bir önem vermiştir. Ülkemizin en önemli Osmanlı tarihçileri (bilimsel tarihçilik yapan tarihçiler) Cumhuriyet döneminde yetişmiştir. Atatürk, manevi kızı tarihçi Afet İnan’a ünlü Osmanlı denizcisi Piri Reis’in hayatını araştırtıp yazdırmıştır.

Çok daha önemlisi Atatürk, ülkenin dört bir yanına, yapıp ettikleriyle çağını aşmayı başarmış Türk, Osmanlı büyüklerinin heykellerini yaptırmak istemiştir.

Atatürk, 22 Ocak 1923’te Bursa’da, “...Aydın ve dindar olan milletimiz ilerlemenin vasıtalarından biri olan heykeltıraşlığı en son derecede ilerletecek ve memleketimizin her köşesi ecdadımızın ve bundan sonra yetişecek evlatlarımızın hatıralarını güzel heykellerle dünyaya ilan edecektir...” demiştir.

Yani Atatürk sadece kendi heykellerini değil “ecdadımızın heykellerini” de yaptırmak istemiştir. Ankara’da, İstanbul’da ve Edirne’de Türk büyüklerinin heykellerinin dikilmesini istemiştir. Afet İnan’ın naklettiğine göre Atatürk, “Mimar Koca Sinan’ın eserlerinin en yoğun bulunduğu İstanbul’da ve son şaheserinin yapıldığı Edirne’de ona bir anıt dikilmelidir. Ancak Cumhuriyetimizin başkenti Ankara’da da (Gençlik Parkı’nın geniş parkının iki tarafına) bütün Türk büyüklerinin heykelleri ve anıtlarının dikilmesi gelecek nesillere örnek olmaları bakımından lazımdır.” demiştir. ^[1] 

Atatürk, Türk Tarih Kurumu’na gönderdiği 2 Ağustos 1935 tarihli bir telgrafla “Sinan’ın heykelini yapınız” emrini vermiştir. ^[2]  Atatürk, “Mimar Sinan’ın heykelini uydurup yapmak caiz değildir. Şevket Aziz ile işbirliği yapınız!” diyerek bu konuda özenli çalışılmasını istemiştir. Bunun üzerine Şevket Aziz Kansu İstanbul’a gelmiş, Mimar Sinan’ın mezarını açıp kemikleri ve kafatasını incelemiştir. İncelemelerinde Sinan’ın orta boylu, gayet narin yapılı bir insan olduğu anlaşılmıştır. Ayrıca Kayseri’de Mimar Sinan’ın köyüne gidilmiş, fotoğraflar çekilmiş, bir heyet Mimar Sinan’ın özelliklerine ilişkin bilgiler toplamış ve bu verilere dayalı olarak Tarih Kurumu, Mimar Sinan'ın ilk heykelini yapmıştır. Tarih Kurumu Sekreteri Uluğ İğdemir heykeli Atatürk’e sunmuştur. Atatürk heykeli görür görmez başını kaldırıp, “Tamam olmuş... İşte Mimar Sinan böyledir” demiştir. ^[3] 

Atatürk’ün emrine rağmen Mimar Sinan’ın heykel anıtının yapımı gecikmiş, anıt ancak 1956 yılında Ankara Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi’nin önüne dikilmiştir. ^[4] 

Atatürk ayrıca Süleymaniye’de bir de Sinan Sitesi yaptırmak ve Sinan’ın bütün eserlerini restore ettirmek istemiştir. ^[5] 

Atatürk, Mimar Sinan’ın yanı sıra, Barbaros Hayrettin Paşa’nın, Timur’un, İbn-i Sina’nın, Kanuni Sultan Süleyman’ın ve Fatih Sultan Mehmet’in heykellerinin yapılmasını istemiştir. ^[6]  Afet İnan’ın aktardığına göre Atatürk, “İstanbul’da Fatih’in, Kanuni Süleyman’ın ve Türklüğünden şeref duyulan diğer Osmanlı devlet adamlarının heykellerini ve abidelerini görmeyi arzulamıştır. Nitekim kendi zamanında büyük denizci Barbaros Hayrettin’in İstanbul’a dikilecek heykeline özel ilgi göstermiştir.” ^[7] 

Atatürk, Fatih Sultan Mehmet’in heykelini İstanbul’da Kızkulesi’ne yaptırmak istemiştir. İnan’ın aktardığına göre, “Atatürk, Fatih için onun şanına layık bir abide eser düşünmüş ve özellikle Kızkulesi’nden her geçtiği zaman burada böyle bir anıtı görmeyi çok arzu ettiğini belirtmiştir.” Eğer orası uygun olmazsa Sultanahmet Meydanı, Rumeli Hisarı veya Fatih’in gemilerini karadan yürüttüğü yerlerden birini önermiştir. ^[8] 

Atatürk'ün isteğiyle yapımına başlanan Beşiktaş Barbaros Hayrettin Paşa Anıtı 25 Mart 1944’te İsmet İnönü tarafından açılmıştır. ^[9]  Atatürk bir taraftan heykel sanatının gelişmesini amaçlamış, diğer taraftan adını tarihe altın harflerle yazdırmış Türk büyüklerinin bu sanatla yaşatılmasını istemiştir.

Görüldüğü gibi Atatürk, bu topraklarda öncelikle Yunan tanrılarının, tanrıçalarının heykellerini değil, Türk tarihinin/ Osmanlı tarihinin abide isimlerinin heykellerini diktirmeye çalışmıştır. Bu, çağdaş bir sanatla/ heykel sanatıyla ulusal kültürü canlandırma, tanıtma ve yaşatma çabasıdır. Atatürk’ü anlayamadık!



Sinan MEYDAN, “Bütün Dünya”, Ocak 2015
sinanmeydan@butundunya.com.tr
PDF

teşekkürler