AVRASYACILIK NEDİR NE DEĞİLDİR?
Soruyu böyle sorduğumuz zaman altından kalkılabilecek bir yanıt verilemeyeceğini belirtmekle başlayabiliriz.
Ancak bu yazı dizimizi tamamladığımız zaman, sağda solda ve ileri-geri dillendirilen ‘Avrasyacilık’ teriminin ‘hangi yönü’ ve ‘ne kadarcık’ından sözedildiğine ilişkin bir değerlendirme yapılabilir diye düşünüyoruz.
Herşeyden önce, ‘Avrasyacılık’ teriminin yüzelli yıldan uzun bir tarihçesi var.
Konunun, kültürel, dilbilimsel, ekonomik, politik, psikolojik, askerî, stratejik, jeopolotik, jeo-stratejik, jeo-sosyolojik ve giderek felsefî, tarihsel, etnolojik, arkeolojik, antroplojik ve antropo-sosyolojik yönleri var.
Ne var ki, güncel olarak ‘Avrasyacılık’ denildiğinde, kurulmakta olan bir ‘yeni dünya’nın ‘uygarlık projesi’ anlaşılmalıdır.
Yıkılmakta olan değil ama kurulmakta olan ‘Yeni Dünya Düzeni’nin de belli bir parçası ve çok önemli bir parçasını oluşturmaktadır.
İsmet Paşa’nın kurulmasını beklediği ‘Yeni Dünya Düzeni’nin kurulmakta olduğu bile söylenebilir.
Tam da bu nedenle, özellikle Türk okurları için ‘Yeni Bir Dünya Kuruluyor’ denilebilir (1).
Ve Türkiye bu ‘Yeni Dünya’nın merkezindedir.
Batı’dan bakıldığında da merkezinde, Doğu’dan bakıldığında da.
Kültürel olarak da merkezinde, tarihsel olarak da.
Ekonomik olarak da merkezinde , politik olarak da.
Stratejik olarak da merkezinde, jeopolitik olarak da.
Etnolojik olarak da merkezinde, antropolojik olarak da.
Sosyolojik olarak da merkezinde, psikolojik olarak da.
Demek ki, ‘Avrasyacılık’tan Türkiye özelinde sözedildiğinde, konunun hangi yönünden sözedildiğini bilmek, ve öyle sokak ağzıyla ‘arkadaşım Putin’e dedim ki’ biçiminde sıradan yanıtlar vermemek gerekmektedir.
Kaldı ki, Putin’le arkadaşlık kurmak, yukarıda sayılan onlarca bilimsel disiplinin bir gereğidir.
Ve Putin’in uçağını düşürmeye kalkışmak da, yukarıda sayılan onlarca bilimsel disiplinin gereğine karşı durmak olduğu kadar, ‘etik’ ve ‘lojik’in de dışına düşmek demektir.
İşte böylesine karmaşık bir konunun ilk kuramlaştırma çabalarından günümüzde geliştirilmesi düşünülen uzun dönemli stratejilerine değin, her yönüne değineceğiz.
TER/MER
Bilimsel açıklamaların ‘önemli özelliklerinden biri’, sorunu ‘en yalın’ biçimde dile getirmektir.
O nedenle ‘Avrasyacılık’ı da, en yalın biçimde, Fransızca iki sözcük olan kara/anakara (taire) ile deniz/okyanus (mer) ikiliği, karşıtlığı olarak tasarlamakla başlanabilir.
Burada Karasal kitle ya da toprak, uluslararası stratejiler bağlamında; (Almanya/Rusya imparatorlukları) ile denizler ve okyanuslar kitlesi olarak da (Büyük Britanya ve ABD imparatorlukları) düşünülmektedir (H. Kissinger).
Buna (Avrupamerkezcilik) Batıcılık / Doğuculuk kültürel ayrımı da eklenebilir.
Ne var ki, yine basitten karmaşığa ve adım adım yaklaşma (Approximation successive) yöntemiyle ilerlenecek olursa, karasal kitleyi salt Almanya/Rusya değil ama tüm Avrupa ile Rusya olarak da ele alan yaklaşımları da anmak gerekecektir.
Karasal kitleyi Almanya/Rusya/Çin olarak ele alan yaklaşımlar ve giderek tüm Avrupa ve tüm Asya ülkeleri olarak tasarlayan yaklaşımlardan da sözetmek gerekecektir.
Her koşulda, eskinin Büyük Britanya İmparatorluğu ile ABD birlikteliği, denizler (mer) kitlesi olarak kalmaktadır.
Nitekim Brexit’le birlikte İngiltere’nin Avrupa’dan ayrılma girişimi de bu bağlamda değerlendirilebilir.
Ve kimi ‘Avrasyacı’ yaklaşımların, ki bunu en uç yaklaşımlar olarak değerlendirmek gerekir, Avrupamerkezcilikle değil ama tüm ‘Batı Değerleri’yle Doğu felsefesinin karşıtlığı olarak ele aldıklarını göreceğiz.
Demek ki, Avrasya denildiğinde, coğrafî olarak sınırlarının belirlenmesinden, düşünsel olarak nerelere kadar uzanılabileceğini, bir çırpıda yanıtlamaya kalkışmanın anlamsızlığı ortadadır.
O nedenle, kesin yargılardan uzak, her yazar ya da düşünürün görüşlerini olabildiğince ayrıntılı olarak sunmayı deneyeceğiz.
(Sürecek)
Habip Hamza Erdem
_________
(1) Daha önce ‘Yeni Bir Dünya Kuruluyor’ yazı dizimiz http://www.dunya48.com/habip-hamza-erde ... kuruluyor1
ve ‘Bakış/Görüş/Görünüş’ yazı dizimize ayrıca bakılabilir.
http://www.dunya48.com/habip-hamza-erde ... -gorunus-1