AVRUPA’DA TÜRKLER
Bu yazı dizisinde F. Le Botry’nin L’Humanité gazetesinin 3, 10, 17, 24, 31 Mayıs ve 6, 14, 21, 28 Haziran 1915 tarihlerinde yayımlanan yazı dizisinin bir özeti sunulacaktır.

Çanakkale nasıl geçilir?
Dante, “Hellenspont (Çanakkale Boğazı) Xerxès tarafından geçildiğinden buyana tüm insanlık hayelleri üzerinde bir fren etkisi yapmıştır” diye yazıyordu.
İranlı Büyük Xerxès (M.Ö. 519-465), Milattan Önce 480 yılında 1200 gemiyle Çanakkale boğazı üzerinde bir ‘köprü’ kurarak Avrupa yakasına geçmişti.
Le Botry de, Türkler’in Çanakkale’yi geçtiğinden buyana, bu Boğaz’ın Avrupa ile Asya arasında bir ‘Fren’ olmaktan çıkıp bir ‘Anlaşmazlık’ konusuna dönüştüğünü yazmakta.
Anımsatılmalıdır ki, Le Botry’nin yazdığı yıllar, Batının tüm heybetiyle, İngiliz, Fransız, İtalyan, Rus ve Amerikan demeden Çanakkale Boğazına yüklendiği yıllardır.
Çoğu tarihçinin gözünden kaçsa da, İngiliz Savaş Bakanı Winston Churchill’in hükûmet kararını beklemeden Deniz Kuvvetleri’ne ‘seferberlik emri’ verdiği ve Mısır’ı savunmak bahanesiyle ‘Çanakkale’ye saldırma’ kararı aldırdığını (25 Kasım 1914), ancak Çanakkale’nin Türkler tarafından ‘geçilmez’ bir boğaza dönüştürüldüğünü öğrendikten sonra, 10 Mart 1917 günü, ‘savaşın sorumluluğunu üstlenerek’ istifa ettigini belirtelim (1).
Nitekim Bağlaşık (İtilaf) Devletleri komutanı İngiliz General Hamilton, yazdığı raporda “Askerî tarihte, Xerxès efsanesinden buyana böyle bir savaş olmadı” diye yazacaktır (2).
Demek ki, Le Botry ve benzerlerinin beklentilerin tersine Çanakkale Boğazı ve o arada İstanbul Boğazı’nın Türkler tarafından ele geçirilmesinden buyana, aşağı yukarı 600 yıldır, bu boğazlar Dante’ye inat, “insanlık hayallerinin gelişmesi” için bir köprü olmuştur.
Bu yazı dizimizde, başta Çanakkale Savaşı ile başlayan ve onunla doğrudan ilintili olan ‘Ermeni Sorunu’ konusunda, Batı’nın Türkiye’ye bakışını yansıtmaya devam edeceğiz.
Habip Hamza Erdem

(1) Habip Hamza Erdem, Fransız Basınında Genç-Türk Devrimi, Kaynak yayınları, İstanbul, s. 26 ve 116.
(2) A.g.e, s. 115 not