BORSA CANIMIZA OKUYACAK

Sokak ‘ressam’larını bilirsiniz. Kimi zaman güzel desenler yaparlar duvarlara. Ya da savsöz yazıcıları vardır. Bugün Paris’te Crédit Lyonnais bankasının camlarına yazıldığını gördüm:

“Borsa hepimizin canına okuyacak!”

La bourse nous crevera tous.

Sokaktaki adamı bir korku sarmıș besbelli. Sanayicileri, tüccarları ve o arada spekülatörleri de kușkusuz. Ve en çok da ‘korku imparatorlukları kuran’ hükûmetleri. Borsa hepimizin canına okuyacak!

Sevgili hocam M. İlker Parasız’ın 1929 Dünya Büyük Ekonomik Krizi - Dünyada ve Ülkemizdeki Etkileri bașlıklı kitabının tanıtma yazısına bakıyorum:

“1929 Büyük Krizi, diyor İlker Parasız, 'Wall Street Crash'ı ile patlak verdi. Ekim 1929’da hisse senedi fiyatları en yüksek düzeyine ulaşmıştı. 23 Ekim’de 6 milyon hisse el değiştirdi. Hisselerin değeri 4 milyar dolardı. Kara Perşembe olarak adlandırılan 24 Ekim’de Wall Street Crash’ı başladı. O gün New York Borsası %12 değer yitirdi. 12 milyon hisse senedi satıldı. Kara Salı olarak adlandırılan 29 Ekim’de de bir günde 16.410.000 hisse el değiştirdi. Bu şekilde başlayan Büyük Kriz bütün dünyayı derinden sarstı.”

Sevgili hocam, o arada eski ekonomiden sorumlu devlet bakanı Nazım Ekren’in hocası, 1980 sonrası öğrencileri için yazdığı kitapta ‘borsa dünyanın canına okudu’ diye yazmıș olmakta. Kitabın içinde ‘kapitalizmin iç çelișkileri’ var mı bilmiyorum.

‘Așırı üretim’ ve ‘ortalama kar oranlarının düșüșü’ var mı?

‘Satın alma gücünde’ azalma var mı?

‘İșsizlik’ bir bașına ‘satın alma gücündeki azalma’nın diğer adı mıdır değil midir?

En genel anlamıyla borç ya da kredilerin geri ödenememesi var mı?

‘Sermayenin belli ellerde yığıșımı’, aynı zamanda onun gelir olarak harcanmasına engel oluyor mu olmuyor mu?

‘Para-sermayenin üretken sermayeye dönüșümü’ hangi nedenlerle engelleniyor da ‘așırı sabit sermaye üretimi’ doğmuș oluyor?

Ve bütün bunlar birkaç gün içinde ‘borsa’dan izlenebiliyor mu?

Ya da ‘ekonomi televizyon kușları’nın dakika dakika ‘ekonomik bunalımı’ resim ve grafiklerle bize anlatmaları olanak ve olasılığı var mı?

Ya da Dr Recep’in ‘araba değil ev al’ demesiyle bunalıma ‘teğet’ geçilebiliniyor mu?

Yoksa.

Yoksa bu ‘bunalım’ en az yarım yüzyıllık bir birikimin mi sonucu?

Uzun erimli plan ya da ‘ulusal ekonomik strateji’ eksikliğinin bir sonucu mu?

İște içinde bulunduğumuz ‘ekonomik bunalım’ yukarıda sıralanan ‘ekonomik süreç’lerin sonuçlarının ortaya çıkmasıdır. Ve bunalımın kendisi de bir süreçtir. Sabahtan akșama değișmez ve bu saatten sonra alınacak önlemlerle de önlenemez. ‘Teğet’ geçeceğini söyleyenler de karanlıkta ıslık çalmaktadırlar. Borsa asıl onların canına okuyacak. Onlara önerim, ev değil araba ya da uçak almalarıdır. Bu bunalım adam kaçırtır da ondan.

---

Habip Hamza Erdem