Milyar dolarlık projeler yürüten BOTAŞ’ın trajik hali gizli raporlarda ortaya çıktı.

Raporlara göre, BOTAŞ, EGO’nun 676 milyon YTL’lik doğalgaz borcunu sildi, oluşan zarar Hazine’den tahsil edilmek istendi. Hazine karşı çıktı, EGO’nun borcu vatandaşa kaldı. Diğer bir tespite göre ise, EPDK’nın hatası sonucu BOTAŞ, iletim hatlarının elinden alınması tehlikesiyle karşı karşıya kaldı.

Yürüttüğü milyar dolarlık projelerle Türkiye’nin en kritik kurumlarından biri olan BOTAŞ’ın trajik hali Başbakanlık YDK’nın (Yüksek Denetleme Kurulu) raporlarına yansıdı. BOTAŞ’ın 2006 yılı raporuna ilişkin gizli damgalı ’YDK Alt Komisyon Raporu’nda, ithal edilen doğalgazın bedelinden personel maaşlarına kadar zorunlu ödemeleri için bankalardan kredi kullanma noktasına gelen kurumun içler acısı hali skandal sayılabilecek örneklerle anlatıldı.

Varan 1: EGO’nun 676 milyon YTL’lik borcu silindi

Hükümet geçen yıl Mayıs ayında bir yasa çıkararak, EGO’nun özelleştirilmesine karar verdi. Bu kapsamda EGO’nun borçlarını da, özelleştirme gelirlerinden tahsil edilmek üzere yeniden yapılandırdı. Ancak bunu yaparken BOTAŞ’tan aldığı doğalgazı vatandaşa yüksek bedellerle satan EGO’nun borçlarının ne olduğu ve nasıl yapılandırıldığı bir türlü açıklanmadı. YDK ise BOTAŞ’la ilgili incelemesi sırasında gerçekte borçların yarısının silindiğini, yarısının ise faizden vazgeçilerek yeniden yapılandırıldığını ortaya koydu.

Buna göre, BOTAŞ Yönetim Kurulu, 29 Haziran 2007 tarihinde aldığı bir kararla, EGO’nun borçlarının yarısını oluşturan 676 milyon YTL’lik faiz ve gecikme cezasının tamamını sildi. Bu tutarın 236.3 milyon YTL’si EGO’ya tahakkuk ettirilmiş gecikme zammından, 203.2 milyon YTL’si ise 2007 cari yılı içinde oluşan ve henüz tahakkuk ettirilmemiş gecikme cezasından oluştu. Borç silme operasyonu bu iki kalemin ’değersiz alacak’ sınıfına sokulmasıyla gerçekleştirildi. Ayrıca yine EGO’nun ödemediği 677 milyon YTL’lik anapara borcunun da 2 yılda ve faizsiz ödemesine karar verildi. Böylece BOTAŞ’tan aldığı ve parasını ödemediği doğalgazı abonelerine yüksek fiyatlarla satan EGO, bu parayla başka ihtiyaçlarını karşıladı. EGO’nun borcu da vatandaşın üzerine kaldı.

Hazine: Ödemem

Öte yandan BOTAŞ Yönetim Kurulu, EGO’nun 236.3 milyon YTL’lik gecikme zammını silince, bu tutarın Hazine Müsteşarlığı’ndan ‘görev zararı’ olarak istenmesine karar verdi. Ancak Hazine, söz konusu zararı ödemeyeceğini bildirdi.

CHP’liler konuyu Meclis’e taşıyor

YDK’nIn BOTAŞ alt komisyon raporunda ortaya çıkardığı tespitler, CHP’nin enerji sektöründeki ihale, yolsuzluk ve kadrolaşma iddiaları için kurduğu komisyonda da gündeme geldi. Adana Milletvekili Tacidar Seyhan’ın başkanlığında kurulan komisyon, konuyu Cuma günü detaylı olarak inceledi. Bu konuyla ilgili bir basın toplantısı yapmaya ve soru önergesi vermeye hazırlanan Seyhan, dosyayı incelemeye alarak, uluslararası enerji uzmanlarının görüşlerine de başvuracak.

Varan 2: 1 milyar $’lık hata

EPDK’nın 2003 yılında Adapazarı’nda doğalgaz dağıtım lisansı verdiği AGDAŞ (Adapazarı Doğalgaz Dağıtım Şirketi) bölgedeki dağıtım hatlarının yanı sıra, il sınırları içindeki ENKA Yap-İşlet santraline doğalgaz götüren ana iletim hattının da kendisine ait olduğunu savunarak BOTAŞ’a başvurdu.

Yasal olarak, bu tür santrallere doğalgaz sağlayan hatların yüksek basınçlı ve BOTAŞ’a ait ulusal iletim hattı olmalarına rağmen, BOTAŞ’ın itirazı üzerine şirket dava açtı. 4646 sayılı yasanın 4. maddesindeki açık hükme rağmen dava süreci devam ederken, Ankara 3. İdare Mahkemesi ve ardından gidilen Danıştay 13. Dairesi, EPDK’dan konuyla ilgili görüş istedi. Savunmasını yasadaki açık hükümlere göre zorlanmadan yapan BOTAŞ, EPDK Doğalgaz Daire Başkanlığı’ndan mahkemeye gönderilen 20 Kasım 2006 tarihli yazıyla şok oldu. 31907 sayılı yazıda, EPDK bu hattın da şirkete devredilmesi gerektiğini belirtti.

Haksız kazanç

BOTAŞ, Yİ ve YİD santrallerine giden hatların “yüksek basınçlı iletim hattı” olduğunu, dağıtım kapsamına giren alçak basınçlı dağıtım hattı sayılamayacağını, bu nedenle devlete ait kalması gerektiğini savunsa da kabul ettiremedi. BOTAŞ davayı Aralık 2006 tarihinde kaybetti.

Mahkeme, BOTAŞ’ın ilk etapta AGDAŞ’a lisans aldığı 2003 tarihinden bu tarihe kadar 300 milyon YTL ödemesine hükmetti. Öte yandan 2018 yılına kadar ENKA’ya verilen doğalgazın da AGDAŞ tarafından sağlanmasına karar vermiş oldu.

Bu ise şirketin mahkeme tarihinden 2018 yılına kadar 606 milyon YTL daha haksız kazanç elde etmesine yol açtı. Erdem Holding’in çoğunluk hisselerine sahip olduğu AGDAŞ örneğini gören İzmir ve Bursa Dağıtım da bu durumu emsal göstererek, bölgelerindeki Yİ ve YİD santrallerinin hatlarını almak ve onların doğalgazını da kendileri vermek için benzer süreçler başlattı. YDK Alt Komisyon Raporu’nda bu durumun ciddiyetine dikkat çekiliyor.

Yasaya göre iletim hatlarının BOTAŞ’ın kontrolünde olduğunu vurgulayan rapor, EPDK’yı ve Enerji Bakanlığı’nı, devlete milyarlarca dolarlık zarar nedeniyle sorumlu tuttu. Bakanlığın da yasal düzenleme yapması önerisinde bulundu.