ÇİN İZLENİMLERİ( IX):KÜRESELLEŞME ÇAĞINDA ÇİN- İDEOLOJİK DÖNÜŞÜMDEN KURUMSAL UYUMA: ŞİÖ- DTÖ- BRİCS



Dr. Noyan UMRUK


Şanghay İşbirliği Örgütü’nün(ŞİÖ) oluşturulması ve geliştirilmesine önayak olarak(1) güvenlik, ekonomik ve kültürel alanlarda bölgesel olarak “ipini sağlam kazığa bağlayan” Çin, 2001 yılında Dünya Ticaret Örgütüne (DTÖ) üye olarak karşılaştırmalı üstünlüklere sahip devasa ekonomik potansiyelini küresel düzeye taşımış, küresel rekabete açmıştır.


DTÖ Üyeliği ve Dışa Açılma Sürecinin Çin Ekonomisi Üzerindeki Etkileri:


Çin’in 2001 yılında DTÖ’ye üye olması, sadece Çin ekonomisini dünyanın merkezine oturtmakla kalmamış, küresel pazarda dans eden tüm ülkeleri rekabet açısından pek de hoş olmayan sürprizlerle karşı karşıya bırakmıştır.


2001 yılında bu üyeliğin hızlı bir ivme kazandırdığı küresel entegrasyon, Çin’in %8’lerden aşağı düşmeyen büyüme hızıyla birlikte doğal olarak dünya ticaretindeki ağırlığını da hızla artırmıştır. Bu tarihten itibaren özellikle ihracattaki yüksek artışın etkisiyle dış ticaret hacmi 2002’de 325,6 milyar dolar olan ihracat 2010’da 1,577.9 milyar dolara ulaşmıştır. Bu oranla Çin, dünya ihracatının yaklaşık %9-10’unu gerçekleştirmekte ve dünyanın ikinci en büyük ihracatçısı konumunda bulunmaktadır. İthalat açısından da benzer bir durum söz konusudur. Çin 2010’da 1,394.8 milyar dolarla dünya ithalat hacminde yaklaşık %7’lik bir paya sahiptir. Çin’in son yıllarda hammadde talebinde –özellikle petrol başta olmak üzere enerji- yoğun bir artış görülmektedir. Uluslararası Enerji Ajansı’nın tahminlerine göre Çin’in petrol talebi 2030 yılında 9,8 milyon varil/gün’e çıkacaktır. Bilindiği üzere Çin, bu nedenle 2014’de Rusya ile tüm dünyanın dikkatlerini üzerine çeken 100 milyar dolarlık Enerji Anlaşması imzalamıştır.




Çin’in son zamanlarda dış ticarette mal kompozisyonuna bakıldığında, önceki dönemlere göre özellikle ihracat açısından önemli değişikliklerin olduğu görülmektedir. Çin’in ileri teknoloji içerikli ihracatının dünya ileri teknoloji içerikli ihracat içerisindeki payı 2000 yılında %3,5 iken, 2009’da %19,7 gibi oldukça çarpıcı bir orana yükselmiştir. Çin, Başlangıçta en önemli rakibi Japonya’nın yaptığı gibi, geçmiş yıllarda taklit ve kopyalama yoluyla ürettiği ürünleri artık kendisi üreterek “ucuz ve kalitesiz Çin malları” imajını yavaş yavaş silmekte, ileride teknoloji üretme ve ihraç etmede de öncü ülkeler arasında yer alabileceği sinyalini vermektedir. 1990’larda Çin’in ihracatında tekstil gibi emek yoğun mallar ağırlıklı iken, son yıllarda elektrikli makine ve cihazlar, güç oluşum cihazları, optik-tıbbi aletler gibi ileri teknoloji gerektiren ürünler de Çin’den yoğun bir şekilde dünyaya ihraç edilmektedir Bu anlamda Çin beklenildiğinden daha hızlı sofistike olan bir ihracat sepeti oluşturmuştur. Özellikle tüketici elektroniği, bilgisayar ve diğer bilgi teknolojisi ürünlerinin montajı konusunda Çin, gelişmiş ülkeler için önemli bir üretim alanı haline gelmiştir. Öte yandan, Çin’in ihracatındaki hızlı artış, dış ticaret dengesinin son 15 yıldır sürekli fazla vermesi ve özellikle görece düşük işgücü maliyetleri nedeniyle ülkeye gelen doğrudan yabancı yatırımlar döviz rezervlerinin önemli ölçüde artmasına yol açmıştır. Temmuz 2011 itibariyle Çin’in döviz rezervi 3,2 trilyon dolara ulaşmıştır (TÜSİAD, 2011). Bu rezervlerin önemli bir kısmını Amerikan devlet tahvillerine çeviren Çin bu uygulamayla ABD bütçe açığının en önemli finansörlerinden biri haline gelmiştir.


Diğer bir dayanışma: BRİCS


BRICS terimi, Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika'nın ekonomileri için kullanılır. Meksika da bu ülkelerle dirsek temasındadır. Ekonomi politik açıdan dayanışma arzusundaki bu ülkeler, okyanusu da aşarak, G20 maliye bakanları ve merkez bankaları başkanları toplantılarında ortak tutum belirlemek ve ekonomik ilişkilerini geliştirmek amacında birleşmişlerdir. Hızlı bir gelişim içerisindeki bu ülkelerin 2050 dünyasında önemli konumlarda olacağı değerlendirilmektedir.

Sonuç:



Günümüzde dünyanın en büyük ticaret hacmine sahip ilk üç ülkesi arasında yer alan Çin’in bu başarısı ve uyguladığı politikalar bütün dünyanın ilgisini çekmekte, bu başarıda ulusal çıkarları ön planda tutan, planlı, denetimli, akıllı genel ekonomi politikalardan kur politikalarına, özel ekonomik bölgelerden, ihracatı teşvik sistemlerine kadar birçok faktörün etkisi olduğu gözlenmektedir.




Ne diyelim darısı başımıza… Eleştiriler ve son bir değerlendirme haftaya…









(1)Umruk; “ÇİN İZLENİMLERİ (VIII): KÜRESELLEŞME SÜRECİNDE ÇİN -ŞİÖ…” , “ ÇİN İZLENİMLERİ(VII): 21 yy. da ÇİN-İDEOLOJİK DÖNÜŞÜMDEN KURUMSAL UYUMA”…Aydınlık G, 06 ve 13.06.2014