DEMOKRASİ ÜZERİNE (VII)
Leninci sosyalist/komünist partilerde ‘parti önderliği’ gibi bir anlayışın egemen olduğunu söyledik.
Buna karşın ‘Avrupa Tipi’ sosyal demokrat ve sosyalist partilerin, sözde daha çok ‘halk egemenliği’ne yer verdiğine de değinmiştik.
Ne var ki, bu ‘Avrupa Tipi’ sosyal demokrat ve sosyalist partilerde de bir ‘merkezileşme ve bürokratlaşma’ eğiliminin ta başından buyana yer ettiğine de değinmemiz gerekiyor.
İşte ‘Alman Sosyal Demokrat Parti’nin bu ‘merkezileşme’ ve ‘lider egemenliği’ne karşı çıkan düşünür ve politikacılar olduğunu ve bunlardan birinin de Türkiye’de Parvus Efendi diye bilinen Izrail Lazare vič Gel'fand (1867-1924) ya da Rusçasıyla Alexandre Parvus olduğunu söyleyelim.
Parvus konusunda gerek Türkiye ve gerekse dünyanın geri kalanında, ki bunlar arasında Beyaz Rusya, Ukrayna, Almanya, İsviçre, Fransa, Danimarka ve Rusya’daki arşivlerde, yeterince sağlıklı bilgiler bulunmamaktadır.
Oysa yaşamı ve yapıtlarıyla bir doktora tezini de aşabilecek araştırmalar gerektiren, bir düşünür, yazar, politikacı, diplomat ve tüccardır Parvus Efendi.
Ancak, daha çok ‘komplocu’ olarak takdim edilmiştir bugüne değin.
Parvus’la ilgili birkaç kaynağı ilişikte anarak geçiyoruz.
Madem ki, ‘Demokrasi’, ‘Devrim’ ve ‘Ulusal Demokratik Devrimler’den sözdediyoruz, o zaman Lenin kadar, Trostky kadar, Rosa Luxembourg kadar, İttihat ve Terakki kadar Parvus Efendi’den de sözetmek gerekmektedir.
Çünkü Lenin’in gerek ‘emperyalizm’ kuramı ve gerekse ‘sürekli devrim’ kuramına katkıları kadar, Türkiye’deki Düyunu Umumiye, bağımsızlık mücadelesi ve demokratikleşme konularına da ‘doğrudan’ katkıları olmuştur.
Nitekim kendisi Türk Bilgi Derneği gibi milliyetçi Türkçü derneklerin onur üyeliğini yaptığı gibi, devamlı olarak Bilgi Mecmuası, Jeune Turk, Türk Yurdu, Azadamard, İçtihad ve Tasvîr-i Efkâr gibi gazete ve dergilerde yazılar yazar.
Ayrıca,Türkiye’nin Can Damarı: Devlet-i Osmaniye’nin Borçları ve Islahı adlı bir çalışması da vardır.
Osmanlı döneminde ‘ekonomi politiğe’ ilişkin yazar ve yayınların olmadığını biliyoruz.
İşte Parvus Efendi, öncelikle “Türkiye’de de bir bilimsel bir ekonomi derneği” (ilmî cemiyet-i iktisadiye)nin kurulması önerisiyle başlar.
Ve bu dernek ya da kurumun ‘siyaset’ten bağımsız olması gerektiğini ileri sürer.
Bu kurumun temel görevi, ülkenin ‘ekonomik durumu’ konusunda araştırmalarda bulunmak ve halka ‘ekonomi konusu’nda bilgi sunmaktır.
Bir tür Devlet İstatistik Kurumu ve Devlet Planlama Kurumu’nun temellerinin atılmasını önermektedir de denilebilir.
Ve bu kurumların ‘siyaset’ten uzak tutulmasını önerirken, gününümüz TUİK’i gibi halka sadece ‘yalan’ söylenmesinin önüne geçmeyi öngördüğünü de belirtmek gerekir.
Türkiye için bir ‘Kurtuluş Yolu’ (tarik-i necat) varsa o da ‘demokrasi’dir diyecektir.
Bu yolun da ancak ‘Avrupa’dan öğrenilebileceğini ileri süren Parvus Efendi, fakat diyecektir “diplomatlar, bankerler ve fabrikacılar Avrupa’sı değil, kendi muhtekir ve müstebitleriyle mücadele etmekte bulunan demokrat Avrupa’dır”.
Böylece ‘enternasyonalist’ bir dayanışmadan sözettiği açıktır.
Böylece ulusalcılık/uluslararasıcılık ilişkisine yeniden gelmiş bulunuyoruz.
Bu iki yaklaşımın nasıl iç-içe, nasıl biri olmadan diğerinin olamyacağına ilişkin başka yazılarda değinmiştik.
O nedenle burada ne Parvus’un tüm görüşlerini özetlemek ve ne de konumuzdan ayrılmamak için, bu kadarını belirterek geçelim.
(Sürecek)

Leo van Rossum, « À propos d'une biographie de Parvus », In: Cahiers du monde russe et soviétique, vol. 8, n°2, Avril-juin 1967. pp. 244-263.
Abdülkadir İlgen, “Parvus Efendi”, Türk Yurdu, Ocak 2011, yıl 100, sayı 28
Radyo France İnfo, “Alexandre Parvus : “l’escroc révolté”, 17 Temmuz 2014 tarihli yayını
Ogan Güner, Burçak Narman ile söyleşi: Odatv.com 22.12.2017