DOKSANBİR YIL ÖNCE İDİ
31 Ekim 1918'de yapılan Mondros Mütarekesi’nin ardından,
“Hükümet, İstanbul’a gelen İngilizler için Pera Palas ve Tokatlıyan otellerinde 80 oda ayırdı”. 7 Kasım 1918
“Kabinesinde bazı İttihatçıları bulundurduğu gerekçesiyle İngilizlerin isteklerini yeteri kadar yerine getiremeyen Başbakan Ahmet İzzet Paşa, Padişah tarafından istifaya mecbur edidi”. 8 Kasım 1918
“Hürriyet ve İtilâf fırkası genel merkezi ile, şubeleriyle, sürgünlerden ve yabancı devletlerden dönen eski mebuslarıyla mevcut ve birlik hâlinde faaliyettedir...”
Padişah VI Mehmet Vahidettin, İttihatçıların çoğunlukta olduğu Meclis-i Mebusan’ı feshetti. 22 Aralık 1918
Ayrıca, İttihatçıların iktidardan düşüşüyle en kuvvetli parti durumuna gelen Hürriyet ve İtilâf’ın “Kürdistan için muhtariyet” istediği öğrenildi. Kürdistan Cemiyeti de Hürriyet ve İtilâf Fırkası’na yardım etmeye karar verdi.
Enver Paşa ile Cemal Paşa bir kararla ordudan çıkarılıp, mallarına haciz kondu. 1 Ocak 1919
İtilâfçı subayların kurduğu Askerî Nigehban Cemiyeti’nin bildirisi, Alemdar Gazetesi’nde yayınlandı. Cemiyet, İttihat ve Terakki Hükümeti’nin ordudan çıkardığı subayların göreve döndürülmelerini istemektedir. 1 Ocak 1919
İttihad ve Terakki’nin iktidardan düşmesinden sonra hızla yeniden teşkilâtlanmaya başlayan Hürriyet ve İtilâf Fırkası, Nuri Paşa’nın başkanlığında toplandı. Hükümetin bu fırkaya dayanmayı reddetmesi hâlinde onu desteklememe kararı alındı. 14 Ocak 1919
İstanbul’da İttihatçıların evleri abluka altına alınarak tevkiflerine başlandı. Hüseyin Cahit, İsmail Canbulat, Kara Kemal, Hüseyin Kadri, Tevfik Rüştü, Hamallar Kâhyası Ferit, Ziya Gökalp, Mithat Şükrü başta olmak üzere 27 İttihatçı Bekirağa Bölüğü’ne kapatıldılar.
Yüksek Komiser Calthorpe, şimdiye kadar kırk önemli kişinin tutuklanmış olduğunu bildirerek, Malta Vâlisi’ne adaya 50 – 60 kadar tutukluyu kabul edip edemeyeceğini sordu. 30 Ocak 1919
Dün yapılan büyük tevkifat gazetelerde geniş yankı buldu. Mütevakkit Gazetesi tutuklamaları “Maziyi tasfiye” başlığıyla yorumladı. 31 Ocak 1919
Hükümet, feshedilmiş İttihat ve Terakki Fırkası’nın bütün mallarına el koydu. Genel Merkez binası mühürlenip partinin İstanbul’daki bazı binaları İngilizlerin emrine verildi.
İttihatçıların teker teker toplanması, mallarının müsadere edilmesi basından da takdir toplamaktadır. 2 Şubat 1919
Senato Başkanı Ahmet Rıza Bey’in, Türkiye’deki siyasî partileri birleştirerek bir “Millî Blok” kurma çabalarına karşı çıkan Hürriyet ve İtilâf Fırkası Ahmet Rıza Bey’i “Bolşeviklikle” suçladı.
İtilâfçı Refi Cevad Bey, Alemdar Gazetesi’ndeki köşesinde, kanun çıkarmaya gerek olmadan icraata başlanması gerektiğini savunmaktadır: 3 Şubat 1919
Le Temps gazetesinde 24 Ocak’ta çıkan habere göre, iktidardan düşen İttihatçılar, işgallere karşı direnmek için Anadolu’ya geçmektedirler.
Ermeni tehciri olayı sanıkları için kurulan özel Divanıharpler, İstanbul’da muhakemelere başladı. İlk yargılananlar, Boğazlıyan Eski Kaymakamı Kemal Bey, Ankara Jandarma Eski Kumandanı Tevfik Bey ve Yozgat Eski Evkaf Memuru Feyyaz Efendidir.
“İstanbul görülmeye değer ! Seksen sekiz çeşit milletin askerleri buradalar. Beyaz şapkalı İngilizler, irili ufaklı Fransızlar, kabadayı İtalyanlar, kısa boylu Japonlar, kırmızı Amerikalılar, kahraman Yunanlılar, fistanlılar, çıplak bacaklılar. Hatta, Cezayir’den, Fas Padişahlığı’ndan gelen kırmızı fesli müslüman askerleri, sarıklı, külahlı, ince bacaklı Hint askerleri...” 6 Şubat 1919
İngilizler, Bağdat’ta, Musul’dan gelen eski Türk yönetimi görevlileri olan 12 kişiyi “İttihatçı” olmakla suçlayarak tutukladı. Tutuklular Hindistan’ın Bombay kentine sürüleceklerdir. 7 Şubat 1919
Fransız İşgal Kuvvetleri Komutanı d’Esperey, Başbakan’ı ayağına çağırarak ihtarda bulundu: “Jön Türk bakanları tutuklanmalıdır. Yoksa İstanbul’un resmen işgali gerekebilir!” . Tutuklanmalar için hükümete verilen listede eski başbakanlardan Sait Halim Paşa, eski Şeyhülislâm Hayri Efendi, Maliye Bakanı Cavit Bey, Meclis Başkanı Halil Bey, Gazeteci Yunus Nadi ve tanınmış başka İttihatçılar var. 12 Şubat 1919
Kabinesinde değişiklikler yapan Tevfik Paşa, üçüncü hükümetini kurdu. Hükümete İngilizcilerin yanında Fransızcıları da aldı. Yeni hükümetin, iktidara geçmeye hazırlanan Hürriyet ve İtilâf Fırkası’nı tatmin etmediği bildirilmektedir. 24 Şubat 1919
Üçüncü Tevfik Paşa kabinesi istifa etti. 3 Mart 1919
Damat Ferit’in Başbakan ve Hariciye Nazırı olduğu Hürriyet ve İtilâf Fırkası kabinesi göreve bașladı. 4 Mart 1919
Mütarekeden sonra yeniden faaliyetlerine başlayan Türkiye Sosyalist Fırkası, dünkü toplantısında Hürriyet ve İtilâf Fırkası Hükümeti’ni desteklemeye karar verdi. 6 Mart 1919
Hürriyet ve İtilâf Fırkası, iktidara geçer geçmez uzun zamandır yapılmasını istediği büyük İttihatçı tevkifatına bugün başladı. 9 Mart 1919
Hürriyet ve İtilâf iktidarının Başbakanı Damat Ferid Paşa bir Fransız muhabirin “Türkiye’nin sonu ne olacak?” sorusuna, “Elimde tahmine yarayacak hiçbir vasıta yok” cevabını verdi. 12 Mart 1919
İstanbul’da tutuklamalar yapıldı. Ermenilere zulüm yaptıkları iddiası ile tevkif edilen İttihatçılar arasında Profesör Fuad Köprülü ile eski İttihatçı mebuslar ve bir de gazeteci var.
“İttihatçı” denilerek veya harp sırasında Ermenilere zulüm yaptıkları iddiasıyle bazı kimselerin tevkifine dün de devam edilmiştir. Askerî mahkemede, Ermenilere zulüm yapan Türklerin durumları ile meşgul olmak üzere yeni bir sorgu hâkimi tayin edilmiştir. Bu zat, Van vilâyeti eski Adliye Müfettişi Garabet Ayciyan’dır. 15 Mayıs 1919
Polis dün Erenköy’de Damat Hamid Paşa’nın köşkünü bastı. Öğrenildiğine göre, polise, eski Başbakan Talât Paşa’nın bu köşkte saklanmakta olduğuna dair ihbarlar olmuş ve polis de bunun üzerine böyle bir baskın tertip etmiştir. 19 Mayıs 1919
Aynı gün Mustafa Kemal’in Samsun’a çıktığı öğrenilmiștir.
Habip Hamza Erdem

ABDALA MALUM
‘Doksanbir Yıl Önce İdi’ bașlıklı yazıyla ilgili olarak olumlu ve olumsuz yorumlar aldım.
Genelde yanıt vermek gibi bir alıșkanlığım yoktur.
Ancak tartıșmaya açılan konuları tartıșmaktan bașka yol da yoktur.
Düșüncenin gelișmesi için tek ve doğru yol.
Yukarıda sözü edilen yazı ise bir tartıșma yazısı değil somut tarihsel olaylar dizini idi.
‘Sözün tamamı aptala söylenir’ diye bir uzsözümüz vardır ya; o yazıdan da tarihsel olayların akıșı içinden okuyucunun ‘pay çıkarması’ beklenmiștir.
Oysa Tuğrul Can; “Artık tarihimizde gurur veren olayları anımsayarak bir yere varamayacağımızı idrak etmemiz zamanıdır” diyerek, bir tartıșma konusu açmıștır denilebilir.
Sözgelimi, okur, ‘gurur veren olaylar’ın değil, ‘onur kıran olaylar’ın sıralanmıș olduğunu görmek istememiștir.
Dolayısıyla ‘onur kırıcı olaylar’ın hergün yașınıyor olduğunu görememesi de olağan sayılacaktır.
Nilgün Kıroğlu da; “Geçmișin geleceğe faydası olur mu?” diye sormaktadır.
Bu soruya soruyla karșılık verilecek olursa; ikokuldaki ‘tarih dersi’ de ‘seçmeli dersler grubuna mı alındı diye sormak gerekecektir.
Emrah Akgün; “Bu yazıyı ve Hitler'in ilk dönemlerini arka arkaya okuyunca, bugün içinde bulunduğumuz durum daha iyi anlaşılacaktır “ demektedir.
Demek ki neymiș?
“Geçmiș, günü anlamak ve geleceğe bilinçle bakmak için anımsanmalı ” imiș.
Geçmișin ‘onur verici olayları’ ile avunmak yerine, ‘onur kırıcı olaylar’ından ‘ders çıkarmak’ gerekirmiș.
Tarih ‘ders çıkarmak’ için yazılır ve ya da okunurmuș.
Günü anlamak için herkes ‘abdal’ olamaz ki; gelecek de ona ‘malum’ ola.
Abdal olmayanlar anlamak için kesinlikle bir ‘çaba’ göstermek zorundadırlar.
Buna ‘bilme çabası’ denir ve okuduğunu ‘anlamak’ ile bașlar.
Habip Hamza Erdem