Dr.NOYAN UMRUK/ Çin izlenimleri (II): Zengin ve dramatik bir tarih...

Pazar, 01 Haziran 2014



Çin, dünyanın en eski uygarlıklardan biri... Yaklaşık 4000 yılık kayıtlı bir tarihe sahip.
400 000-500 000 yıl önce Pekin’in güneybatısında bulunan Pekin Adamı ise adeta Homo Erectus’tan Homo Sapiens’e geçişin simgesi... Ayakları üzerinde yürüyor, basit aletler yapıyor ve kullanıyor ve de nasıl ateş yakılacağını biliyor.
Çin, dünyada ekonomik faaliyetin ilk ortaya çıktığı yerlerden biri. 5000-6000 yıl önce Sarı Nehir vadisi boyunca tarım ve hayvancılık yapılıyordu. Shang Hanedanı döneminde ise (3000 yıl önce) insanlar, bronzu eritmeyi ve demir aletleri kullanmayı öğrendiler.


Arkaik Çin tarihi hanedanlar tarihidir...


Çin ilkel toplumdan köle toplumuna Çin’in ilk hanedanı olan Xia ile MÖ 2100’de geçti. Daha sonraki hanedanlar olan Shang (MÖ 16. yy.-11. yy) ve Batı Zhou (MÖ l l yy-770) döneminde köle toplumu daha da gelişti. Bu dönemi, köle toplumundan derebeylik toplumuna geçişi simgeleyen Savaşan Devletler dönemi (MÖ 770-221) izledi.


MÖ 221’de Qin Shi Huang, Savaşan Devletler Dönemine damgasını vuran bağımsız prenslikler arasındaki düşmanlığa son verdi ve Çin tarihindeki ilk merkezi, birleşik, çok etnik gruplu feodal devletin ilk imparatoru oldu; Qin Hanedanı’nı kurdu. Hanedanlar birbirini izledi. Han hanedanı döneminde Xi’an’dan başlayarak Urumçi-Almaata-Taşkent-Astarkhan- Sochi-Trabzon-İstanbul-Ancona ve Venedik’ten Roma’ya kadar uzanan Tarihi İpek Yolu’nun temelleri atıldı.


Tang Hanedanı dönemi ise refah dönemi oldu. Tarım, el sanatları ve ticarette ilerlemeler kaydedildi, tekstil imalatı ve boyama, porselen üretimi, metal eritme, döküm ve gemi yapımı alanlarındaki teknolojiler gelişti. İpek üretimi gelişti ve dünyanın ilk iğlemeli ipek dokuma tekniği kullanıldı. Bu dönemde Su yönetimindeki parlak başarı, akılcı sulamayı, sellerin yönlendirilmesini mümkün kıldı; kara ve su taşımacılığı da büyük ölçüde gelişti.


Snog ve Yuan hanedanları döneminde iç ve dış ticaret hızla gelişti. Dışarıdan birçok tüccar ve gezgin geldi. Marco Polo, Venedik’ten gelerek Çin’i gezdi. Çin uygarlığının dört büyük buluşu: kâğıt, matbaa, pusula ve barut bu dönemde yabancı ülkelere ulaştı.


Ming Hanedanı’nın ilk yılları ile Qing Hanedanı’nın ortasına kadar olan dönemde (1368-1840) Çin’de ekonomi güçlenirken, derebeylik sistemi zayıflamaya başladı. Ming iktidarının sonuna gelindiğinde Çin kapitalizmle tanışmaya başladı. 1840’taki Afyon Savaşlarına gelindiğinde Çin, 2000 yılı aşkın bir süredir feodal devlet olarak varlığını sürdürüyordu.


Ayaklanmalar başlıyor...


1840 Afyon Savaşları, Çin tarihinin dönüm noktasıdır.17-18. yy.ların sınai patlama yaşayan Avrupa’sı için sorun pazar ve el konulacak doğal zenginliklerdi. Kısaca Sömürgecilik... 19. yüzyılın başından itibaren İngiltere’nin Çin’e büyük miktarda afyon sokması ve gümüş, ipek başta olmak üzere Çin’in zenginliklerini sömürmeye başlaması, ciddi ekonomik sorunlara yol açtı. 1839’da Qing hükümeti, afyon kaçakçılığının yasaklanmasını talep etti. Bunun üzerine İngiltere Afyon Savaşlarını başlattı. Çin halkı, Lin Zexu liderliğinde işgalcilere karşı silahlı mücadeleye girişti. Ancak işbirlikçi Qing hükümeti, İngiltere ile Nanking Antlaşması’nı imzaladı. Bu antlaşma, Çin’i sömürge bir ülkeye dönüştürdü


Afyon Savaşlarından sonra İngiltere ve diğer sömürgeciler ülkenin tüm zenginliklerine el koydular. Ekonomi, bilim ve kültürünün gelişimi büyük ölçüde engellendi ve halk sefaletle tanıştı. Birçok köylü lider ve ulusal kahraman, feodal baskı ve yabancı ülkelerin işgallerine karşı direnişe geçti. Yıl: 1851 Hong Xiuquan’ın önderliğinde Taiping Cennet Krallığı Devrimi, bunların en önemlisi ve Çin tarihindeki en büyük köylü ayaklanmasıydı. Dinsel motiflerle mülkiyette ortaklığı öngören bu ayaklanma, açlıktan kırılan köylü, işçi ve madenci kitlelerini saflarına çekerek, Çin’i sarsan siyasi bir ayaklanmaya (1850-1864) dönüştü; yaklaşık 20 milyon kişinin ölümüne yol açtı ve Qing Hanedanı’nın sonunu getirdi.


Bu dramatik ve zengin tarihi önemli satır başlarıyla özetlemeye devam edeceğiz...

AYDINLIK G; 01.06.2014