FRANSA’DA ‘DEVRİM’ ve ‘DEMOKRASİ’
Bir söyleşide « Fransa’nın dört büyük ‘Devrim’ine gelirsek, demiştim, 1871 Devrimi’nin 1789’dan da ‘geri’ bir devrim olduğunu söyleyebilirim. Fransa için ‘geri’ ama Almanya için ‘ileri’ bir devrim”.
Bu savın nesnel kanıtlarını açmaya çalışalım.
Fransa’da işçilerin örgütlenme (association) ve ‘grev hakkı, ’İkinci İmparatorlok dönemi (1852-1870)’nde, III. Napolyon tarafından verilmiş olmasına karşın, III.ncü Cumhuriyet döneminde yasaya bağlanmıştır (1884- Waldeck-Rousseau yasası).
Ne var ki, yirmi yılda 100.000 üyeye ulaşılamamıştır.
Oysa 1906 yılında, İngiltere ve Almanya’da dörder milyon sendikalı işçi olmasına karşın, Fransa’da 400 000 üyeye ancak ulaşılmıştır.
Demeki ki, 19ncu yüzyılın ikinci diliminde İngiltere ve Almanya sanayileşme alanında Fransa’ya on kata yakın bir ‘fark’ atmışlardır.
Öte yandan, ‘politik olarak’ Fransa’da ‘keskin’ sosyalist formülasyonlar’ yapılsa da, ‘Devrim’ ‘kuramsal önderlik’ten yoksundur.
Daha 1872 yılında, yani ‘Paris Komünü’nün hemen ertesinde, Léon Gambetta (1838-1882), “inanınız ki toplumsal çözüm yoktur, çünkü bir toplumsal sorun yoktur” diyecektir.
Oysa Louis Blanc (1811-1882)’lardan, Proudhon (1809-1865)’lardan buyana hep ‘sosyal sorun’dan sözedilmektedir.
“Eşitlik, diye yazacaktı Louis Blanc, bir orantılılık (sorunu)dur ve yeteneğine göre üretenler gereksinmelerine göre pay almadıkça, gerçek anlamda eşitlik yaşama geçmiş olmayacaktır”. (Organisation du travail, 1839)
Yani, “herkesten yeteneğine göre/herkese gereksinmesine göre” formülü ilk kez Louis Blanc tarafından ortaya atılmış olmaktadır.
Daha sonra, bu formül, “herkesten yeteneğine göre/ ama başlangıçta/ herkese çalışmasına göre” biçiminde anlaşılmalıdır denilecektir. Ve bu formülün, ‘sosyalizm/komünizm’ ayrımı için bir ölçüt olup olamayacağı uzun uzun tartışılacaktır.
İşte Leroux, Proudhon ve Louis Blanc’ların ‘sosyal sorun’ları ya da daha sonraki söylenişiyle ‘sosyalizm’ anlayışları, Marx ve Engels tarafından ‘ortalama’ ve belki de ‘orta yolcu’ olarak nitelenecektir.
Hatta, Doğu Perinçek “Marx, sosyalizmin kuruluşu programını 1871 Paris Komününü’nün üç aylık deneyimine dayanarak geliştirdi, diye yazacaktır. Yani toplumun eski devlet aygıtıyla kurulamayacağını, eski aygıtın parçalanması gereğini açıkladı”. (*)
Ancak, yine Engels’in kabul ettiği üzere, ‘Fransız proletaryası’nın ‘içgüdüsü’ (instinct) ile Cumhuriyetçi’lerin ‘aklı’ tarihte bir kaç kez ‘bir’ olup, İngiltere ve Almanya’yı geçme başarısı göstermiştir.
1789, 1830, 1848, 1871 ‘Devrim’leri bir yana, örneğin 1877 yılında general Mac-Mahon’un ‘darbe’ girişimine, ‘geniş halk kitleleri’ ile ordu içindeki ‘cumhuriyetçi subaylar’ engel olabilmişlerdir.
Mac-Mahon niye ‘darbe’ yapmak istemekteydi?
‘Monarşik restorasyon’ kurmak için..
Fransız proletaryasının ‘içgüdüsü’ ile ‘cumhuriyetçi’lerin ‘aklı’ nerede birleşti?
‘Fransız Cumhuriyeti’nde.
Louis Blanc’ın 1839’da kurduğu derginin adı neydi denilecek olursa; Terakki’ydi diyelim (Revue de Progrès).
Terakki Dergisi, her yıl yenilenecek seçimlerle demokratik parlamenter sistemi savunuyor, içinden ‘hükûmet’ (conseil exécutif) çıkaracak olan ‘meclis’in politik sorumluluğuna dikkat çekiyordu.
Bu görüşleriyle, Louis Blanc ve dergisi, Fransa’da ‘sosyal demokrasi’nin temellerini atıyordu da denilebilir.
Ancak unutulmamalıdır ki, 19.ncu yüzyılın ikinci yarısındaki ‘sosyal demokrasi’yle, günümüzdeki ‘sosyal demokrasi’ arasındaki fark, deve ile kuş arasındaki fark gibidir.
Her ne kadar, Fransa’nın ‘sosyal tarihçi’lerinden François Guizot (1787-1874)’dan Marx’a değin, tarihin ‘motor’unun ‘sınıf savaşı’ olduğu konusuna değinmese de, Saint-Simon ya da Fourrier’in 1789 Devrimi’ni ‘negatif devrim’ olarak nitelemelerine karşı çıkan Louis Blanc için “1789 Devrimi kesinlikle bir sosyalist devrim”dir.
Demek ki, herhangi bir düşünürün herhangi bir çalışmasındaki herhangi bir tümceye dayanarak, onun ne kadar ‘demokrat’, ‘sosyalist’ ya da ‘devrimci’ olduğuna hemen karar vermek doğru olmayabilir.
Kaldı ki, bu yazı ve diğer yazılarımızda, görüşlerine başvurduğumuz bu ‘düşünür’ler, dönemlerinin ‘politik olayları’nda ‘etkin’ olmuş ve ‘Devlet’ yönetiminde sorumluluk almışlardır.
Bir Guizot, Bir Louis Blanc, bir Gambetta, bir Thiery bir kaç kez ‘Bakan’, ‘Başbakan’ ve ‘Cumhurbaşkanı’ olmuşlardır.
Şimdi sıra sorulacak soruya gelmiş olmalıdır:
1789 Devrimi’ni ‘Büyük’ yapan, onun ‘Burjuva Demokratik’ yönü müdür yoksa onun ‘Sosyalist’ içeriği midir?
‘Sosyalizm’ teriminin bulunmasından 40 yıl önce yapılan bir ‘Burjuva Devrimi’ni ‘sosyalist’ olarak nitelemek için, İkinci Cumhuriyet’ten sonra 20 yıl ‘sürgün’de kalmak mı gerekmektedir? Yimi yıl sürgünde kaldıktan sonra ‘Üçüncü Cumhuriyet’e ‘onur konuğu’ olarak katılmayıp, ‘seçim’e girmeyi istemek ve seçimlerde ‘başbakan’ (Gambetta) ve Viktor Hugo’dan fazla oy almak için ‘ne yapmış olmak’ gerekmektedir?
Belki de, Louis Blanc gibi, ‘Devlet’, ‘Devrim’ ve ‘Demokrasi’ üzerinde ‘düşünmek’, sosyalizm ya da ‘insanlık yolu’nda ‘görüşlerini geliştirmek’ yeterli olmaktadır (**).
Ancak ondan sonradır ki; Fransa’daki 1871 Devrimi 1789’dan da geridir sonucuna ulaşılabilinecektir.

Habip Hamza Erdem
(*) Doğu Perinçek, Bilimsel Sosyalizm ve Bilim, Kaynak Yayınları, s.86. Her ne kadar, bu çalışma ‘doğaçlama’ yazılmış ise de, yazarı tarafından çok istenilmiş olmasına karşın yeterince (ve hatta hiç) tartışılmamıştır. Çünkü Türkiye’de bilimsel tartışmadan çok ‘ağız dalaşı’ modası geçerli olup, ‘solculuk’ duble yollarda ‘sol şerit’te kalmakla bir tutulmaktadır.
(**)Herhangi bir ‘zekâ’ gerektirmeyen spor olarak futbolda bile İspanya’ya 3-0 yenilen ‘futbol takımı’na bakılarak, Türkiye’deki ‘Bakanlar takımı’ hakkında görüş edinilebilir. Kaldı ki, ‘Bakanlar Takımı’ndan hiçbirinin ‘Devlet’ hakkında bir yazısı şöyle dursun, sıradan bir ‘okuması’nın bile olduğu kuşkuludur.