Habeş Eyaleti ve Zeyla

Somali’ye bir yardım yaygarası ve şamatasıdır gidiyor.

Sanırım siz de merak ediyorsunuz. Somali’de yaşayan insanlar yardıma muhtaç mıdır? Evet.

Dünyanın başka yerlerinde ve ülkemizde yardıma daha fazla ihtiyacı olan insanlar var mıdır? Evet.

Somali’de yaşayan insanların yardıma muhtaçlar arasında bir numaralı önceliğe sahip değilken, nedir burayı özel yapan ve Sayın Başbakanımızın ilgisine mazhar kılan?

Somali’ye Osmanlı da ilgi duymuş.

Bunun iki nedeni var. Birincisi bu bölgedeki yerel sultanların himaye isteği ve karşılığında gelecek vergi geliri. İkincisi ise bölgenin Aden Körfezi ve Babü’l Mendep Boğazını kapsaması nedeniyle Kızıldeniz’in girişini kontrol etmesi ve bu nedenle kutsal toprakların (Mekke ve Medine) güvenliği için önemli olması.

Bugünkü Somali’nin tamamı olmasa da kuzeyini kapsayan ve Kızıldeniz’in girişini denetleyen stratejik bölümü Habeş Eyaleti'nin bir parçası olarak 1555-1916 arasında 361 yıl Osmanlı’ya bağlı kalmıştır.

Zeyla ise bu bölgenin deniz kıyısında bulunan stratejik konumdaki kazası veya diğer bir ifadeyle iskelesidir. Fakat şurası bilinmelidir ki, buranın payitaht İstanbul’a bağlılığı Üsküp, Selanik, İzmir ve Trabzon’a asla benzemez. Bu bağlılığı zaman zaman kopan pamuk ipliğine benzetmek abartı olmayacaktır.

Esasında Osmanlı’nın etkinliği özellikle 16'ncı yüzyıl sonundan itibaren bu bölgede azalmaya başlamış ve Hint Okyanusu'nda ise batının küçük fakat denizci devleti Portekiz karşısında hiç varlık gösterememiş ve gerilemiştir.

Çünkü denizcilik teknoloji, yenilik, çağdaşlık ve bilim demektir. En son Barbaros’lar, Oruç’lar ve Turgut Reis’lerle yaşanan görkemli devirler artık geride kalmıştır. Osmanlı’nın kuruluş aşamasında ve ilerleme devrinde itici gücü olan aklı ve bilimi inkar etmeyen hoşgörülü Türkmen İslam anlayışı gitmiş yerine özellikle Yavuz Sultan Selim’in Mısır’dan getirdiği ulema ile başlangıç yapan, bağnazlığı ve taassubu esas alan Arap İslam anlayışı zaman içinde önce denizciliğimizin sonra da tüm devletin bitip tükenmesine neden olmuştur.

Somali’de bugün tüm ağırlığı ile etkisini gösteren açlık, fakirlik ve sefalet İngilizlerin 1839’da Aden’i işgali ile başlıyor. Fransızlar 1862’de geliyorlar ve kömür madenleri işletmeye başlıyorlar. Daha sonra İtalyanlar geliyor.

Niye mi? Niye olacak "Burada batan geminin malları var" soygun için sömürü için.

1869’da Süveyş Kanalının açılması ile buranın önemi daha da artıyor. Emperyalistleri tutana aşkolsun.1920’de İngilizler ve İtalyanlar Somali’nin tamamını işgal ediyorlar. Somali bağımsızlığını 1960’da kazanıyor ama emperyalistler farklı bayrak altında onu yine rahat bırakmıyor.

Peki, nedir bu Somali’nin önemi?

Gelin beraberce göz atalım. Bu ülkenin önemi veya stratejik değeri onun ev adresinde gizli. Bunu anlamak için mutlaka dünya haritası üzerinde inceleyip değerlendirmelisiniz. Ülkenin kuzeyi Aden Körfezi yolu ile Kızıldeniz’in güney girişini kontrol etmektedir. Bunun anlamı şudur. Kızıldeniz’i kullanarak Güney Afrika’ya, Güney Asya ülkelerine, Çin’e ve Japonya’ya giden deniz trafiği buradan geçmektedir.

Sadece küçük bir örnek, Çin ve Japonya petrol ve doğal gaza bağımlı olup buna ait tüm trafik İran Körfezi kaynaklılar hariç buradan geçmektedir. Ayrıca Somali, ülkesinin güney kısmı ile de Ümit Burnu yoluyla Afrika’nın güneyinden İran Körfezi’ne giden ve gelen deniz trafiğini kontrol etmektedir.

Basında sıkça duyduğunuz bizim de engellemek için uluslar arası güce harp gemileri gönderdiğimiz "Deniz haydutluğu veya korsanlığı" suçu, Somalili korsanlar tarafından ülkelerinin deniz trafiği üzerindeki bu avantajlı konumu kullanılarak işlenmektedir. Ayrıca devlet otoritesinin yokluğu bu suçun işlenmesi için elverişli ortam hazırlamaktadır.

Somali’nin zengin petrol, doğal gaz ve maden kaynaklarına sahip olduğunu biliyor musunuz? Açlıktan kırılmalarına rağmen ülke sahilleri balık ve diğer deniz ürünleri olarak çok zengin olup Avrupalının protein ve lezzet kaynağıdır.

Bu zenginliği kıyas yaparak anlatabilmek için size bir veri. Ülkemiz sahilleri Somali sahillerine göre balık ve deniz ürünleri yönünden göreceli olarak çok fakirdir. Gerisini siz tahmin edin.

Bu kadar önemli bir bölgeye ABD’nin ilgisiz kalması beklenebilir mi? Tabi ki hayır. İşte bu yüzden ABD 1992’de Birleşmiş Milletler görüntüsü altında 30 bin askerle Somali’yi "İnsani" nedenlerle işgal etti.

Fakat yerli halkın yoğun tepkisi üzerine 1994’de çekilmek zorunda kaldı. Geride ise 8 binden fazla ölü ve devlet gücünün tesis edilemediği ve kargaşa içine düşmüş bir ülke bıraktı.

Ne diyorsunuz Somali’de ki bu açlık, sefalet ve devlet otoritesi yokluğundan kim sorumlu?

Hiç düşündünüz mü Kutsal Ramazan ayına denk getirilen Somali’ye yardım kampanyası nedir? Hiç şüpheniz olmasın bu bir ABD projesidir. Zaten dışişleri bakanımız ABD’nin bölgesel alt projelerine destek sözü vermedi mi?

Bizimkilerin aklında bile yoktu. ABD Somali’de kendi güdümünde devlet otoritesini tesis etmek ve kendi işbirlikçilerini yaratmak için tekrar bir girişim yapacaktır. O bölgede İslam’ı yok sayarak girişim yapılamaz. Bu nedenle bizimkiler vitrine konmuştur.

Daha önceki denemede de Orgeneral Çevik Bir’in ABD’nin ismen isteği ile Somali’de ki BM gücünün başına getirilmesinin nedeni benzerdir. Müslüman bir komutanı vitrine koymak! İnşallah bu seferki başarılı olacak.

Yaklaşmakta olan Şeker Bayramınızı kutlar, saygılar sunarım.


Türker ERTÜRK, 26 Ağustos 2011