İSLAM ve KAPİTALİZM II
(VATAN KAVRAMI)

Vatan (Fransızca Patrie) Yunan’ca soy, boy, așiret ya da kast anlamına gelen patria sözcüğünden XVI. yüzyılda Latince’ye geçmiștir.
Vatanseverlik (Patriotisme) ise XV. Yüzyılda Latince’deki (patriota) yerdeșlik (hemșehrilik) (Fransızca compatriote) sözcüğünden gelmektedir.
Sanki önce vatanseverlik düșüncesi doğmuș ve ancak yüzyıl sonra vatan kavramına ulașılabilmiștir.
Zorlanırsa, Türkiye’de Namık Kemal’in ‘Vatan’ını da bu anlamda somut karșılığı olmayan bir ideal olarak değerlendirmek olasıdır.
Dağı, tașı, üzerinde inanan insanları vardır varolmasına da, henüz sınırları belli bir vatanı yoktur. Namık Kemal de ‘vatanseverliğin öncülerinden’ sayılmasına karșın bugün vatanı dıșında kalan bir vatanda tutuklu olarak kalmıștır. Kendi vatanını görmeden gitmiștir de denilebilir.
Yurt (Fransızca Pays) terimi doğulan yer anlamında olup, kökeni X. Yüzyıla değin geri götürülebilmektedir. Köy ya da kentte oturan anlamına gelen halk Latincesi pagensis sözcüğünden ya da köy, köylü ve köye ilișkin anlamına gelen Latince pagus (kent, bölge) sözcüğünden türetilen bu terim XVI yüzyılda bugünkü anlamında kullanılmaya bașlanmıștır.
Köy ve köylü denirken, üzerinde yașanılan toprak ve yașayan insanlar kadar bu insanların toprakla olan ilișkilerini belirleyen kurallar da düșünülmelidir.
Avrupa’da feodallerden bağımsızlıklarını satın almıș olan köylere, kentlere de denilebilir, komün denilmektedir. Bu komünler bir papazın ruhanî çevresini de kapsamaktadırlar.
Yani hem ekonomik ve hem de dinsel bir birim olușturmaktadırlar.
Fransa’da, 1789 Devrimi ile birlikte, Fransa topraklarının tümüne belli bir biçim vermek için komünler yeniden tanımlanmıșlar; köy ve kentler, kasaba ve büyükkentler ve bölgeler yönetim birimleri olarak yeniden belirlenlenmișlerdir.
Bugünkü anlamıyla komün terimi 1793 yılında Konvansiyon hükûmeti tarafından yönetim birimi olarak yasaya bağlanmıș ve kent, kasaba ya da köy tanımlamaları yerine sadece komün terimi kullanılacaktır denilmiștir.
Bu yönetim birimleri kendi seçtikleri meclisler aracılığı yönetileceklerdir. Ta ki 1871 yılı baharında sözde değil özde yönetimi iki aylığına da olsa kendi ellerine alıncaya değin. Ne ki bu girișim komünizm girișimi olarak değerlendirildiğinden o tarihten buyana yönetim özde yöneticilere kesinlikle bırakılmamıștır.
Burada durup, Arap dünyasına bakıldığında; Osmanlı İmparatorluğu egemenliği altında olduğu söylenen ancak hiç de öyle olmadığı bilinen Arap yarımadasında, birkaç kentin dıșında, yerleșilebilecek olan subașlarına yerleșimin özendirilmesinin yirminci yüzyılın bașında gerçekleștiği gözlemlenmektedir
İbn-Suud da denilen Abdul Aziz bin Abdurrahman (1880-1953)’ın, Osmanlı egemenliğine karșı dolaylı bir savașım aracı olarak uygulamaya koyduğu bu yöntem ile birlikte Arap yarımadasında, doğmușsa ancak bu yolla bir ‘vatan’ kavramı doğmuștur denilebilir.
Gerçekten Türkiye’de 1908 devriminin yapıldığı hemen hemen aynı yıllarda Arap derebeylerini monarșik bir birlik altında birleștiren bugünkü Suudi Arabistan Krallığı’nın temelleri atılmakta idi.
Demek ki, yirminci yüzyıldan önce Arap dünyası’nda bir ‘vatan’ kavramının olduğunu ileri sürmek ‘ilim’e aykırı olmasa da tarihe ve bilime aykırı düșebilecektir.
Kaldı ki, Arap dünyasında görülmeyen bir düșüncenin kutsal kitap içinde saklı olabileceğini ileri sürmek akla da pek uygun gelmemektedir.
‘İslam ve Kapitalizm’ adlı program aracılığı ile bu tür konulara açıklık getirilmesini ummamakla birlikte, programın güzelliğine gölge düșürebilecek açıklamalara yönelinebileceği kaygısını tașımaktayım.
O nedenle bu tür yazılarla birkaç not düșmek gereği duymaktayım.
Sonuçta, Devlet-Ulus’lardan Ulusal Devlet’lere geçiș süreci üzerinde düșünmekte olan herkes için yararlı notlar olması dileği ile..

Habip Hamza Erdem