ISPARTA

Isparta eski ve tarihi bir kenttir. Bu;

1. Isparta'nın Tarihten Önceki Devrine Ait Tetkikler (Dr. Kurt BİTTEL).
2. Ön Tarihte Isparta Ovası Kültürü ve Yeni Buluntular (Prof. Dr. Tahsin ÖZGÜÇ).
3. Isparta ve Burdur İlleri Çevrelerinde Türk Tarih Kurumu Adına 1944 yılı Haziranında Yapılan Kazılara Dair Rapor (Ord. Prof. Dr. Şevket Aziz KANSU).
4. Kitabeler (İsmail Hakkı UZUNÇARŞILI).
5. Küçük Asya'da Isparta (Ramzey).

başlıklarını taşıyan arkeologlar, tarih bilginleri, bilim adamları ve profesörler tarafından yazılmış kitap, makale, rapor, inceleme, araştırmalarla.. belgelenmiş bulunmaktadır.

---

ISPARTA KENTİ KURULALI KAÇ YIL OLDU?

Bu soruya doğru, sağlıklı bir karşılık verebilmek için, önce tarih öncesinden günümüze dek Isparta'da yaşamış olanlara şöyle bir göz atmak gerekecektir.

1. Hititler (Etiler)
2. Frikyalılar
3. Lidyalılar
4. İranlılar
5. Makedonyalılar (Yunan)
6. Romalılar (Bizans)
7. Araplar
8. Haçlılar
9. Selçuklular
10. Hamitoğulları
11. Osmanlılar
12. Türkiye Cumhuriyeti Yönetimi

Hititlerin, Milattan Önce 1900-1200 yılları arasında yaşamış ve büyük bir uygarlık kurmuş olduklarının bilindiğine göre; Isparta'nın bilinen, en az dört bin (4000); Hititlerden önce de kentin varlığı düşünülecek olur ise 5 ile 6 bin yıllara varan bir tarihi vardır demek doğru olur.

---

KENTE, NİÇİN ISPARTA DENDİ; ISPARTA ADI NEREDEN GELMEKTEDİR?

Kente niçin Isparta denildiği, Isparta adının nereden geldiği, kesin olarak bilinmemektedir. Bu konuda pek çok araştırma, inceleme, görüş ve düşünüşler vardır; bunlardan en önemlileri ve akla yakın olanları şunlardır:

1. Büyük İskender Kral olduktan sonra (M.Ö. 356 - 323) Anadolu'nun Batısı Yunan egemenliği altına geçti. İskender öldükten sonra bile, daha 36 yıl bu bölge Atina'ya bağımlı kaldı.Bu yıllarda Mora yarımadasında yaşamakta olan Ispartalılarla, Atina Yunanlıları, Anadolu'nun Batısına göç etmeye başladılar.

Mora Yarımadası Ispartalılarından büyükçe bir topluluk geldi; Isparta Kenti'ne yerleşti. Kente de kendi ülkelerinin ISPARTA adını verdiler.

2. Kentin önceki adı BARİS'ti. İranlılarla yaptıkları savaştan sonra ülkelerine dönmeyen Mora Yarımadası Isparta'lıları BARİS'te yerleştiler. Yunanca bir İS belirteci başa getirip, birleştirdiler İSPARİTA oldu; sonra da bu ad İSPARTA olarak söylenmeye başlandı.

3. Yunan dilinde İSPORADA dağınık anlamına gelmektedir. Gerçekten de kent o yıllarda, tıpkı Mora yarımadasındaki ISPARTA nasıl yedi tepe üzerinde kurulmuş ise, kent de onun gibi dağınık durumda idi. Dağınık anlamına İSPORADA dediler; sonra bu isim ISPARTA haline geldi.

4. Mitolojide ISPARTA kelimesi Ekilmiş anlamına gelmektedir.
Isparta adı, şuralarda da geçer.


ISPARTA - Anadolu'da kentimizin adı.
ISPARTA - Mora Yarımadasında bir ülke.
ISPARTA - Çatalca'da bir kule.
ISPARTA - İstanbul'da Fatih'in vakfiyesi.
ISPARTA - Konya'da bir angı taşı.
ISPARTA - Venezüella'da bir yer adı.
Ekilmiş anlamına gelen mitolojideki ISPARTA'nın bir efsanesi bile vardır.

5. Kentin asıl ismi BARİDA'dır. Bu isim kesinlikle Yunanca değildir. Belki Etice, belki de Lidya dilinden gelmiş olabilir. Çünkü Etiler ve Lidyalılar:

Asya'ya .................... AUVA
Ankara'ya...................ANKUVA
diyorlardı. İskender'in Atina'dan getirdiği ilk Yunan göçmenleri kentin güzelliğini görmüşler, Isparta_manarta demişler, sonra bu isim ISPARTA haline gelmiş olabilir.

6. Isparta adının, Bizanslılar devrinde aynı şehri gösteren EİS BARİDA dan geldiği anlaşılıyor.

7. Eski bir şehirdir. İsmi BARİS idi. Rumlar bir İS taktılar İSBARİTA oldu. Sonra ISPARTA haline geldi.

8. Isparta'nın önceki yerleşim yeri Öküzbattı sırtları idi. Kentin bugünkü bulunduğu topraklar üzerinde de sebze, tahıl gibi ürünlerle, çokçalık ARPA ekiliyordu. ASPARTYAT eski Yunan dilinde ARPALIK demektir. Bir Atina Üniversitesi Eski Zamanlar Profesörü 1334 yılında Isparta'ya gelmiş; Isparta ve çevresinde incelemelerde bulunduktan sonra, verdiği bir konferansta Isparta adının Arpalıktan geldiğini söylemiştir.

---

COĞRAFİ YAPISI


Isparta ili, Akdeniz Bölgesinin batı bölümünde iç kesiminde yer alır. "Göller Bölgesi"nin merkezi konumundadır.

Doğuyu batıya, kuzeyi güneye bağlayan İlimiz, Anadolu Yarımadasının batısında, Ege Bölgesinin İçbatı Anadolu bölümünde yer almaktadır.

Afyon, doğuda Konya, batıda Uşak, kuzeybatıda Kütahya, güneybatıda Denizli, güneyde Burdur, güneydoğuda Isparta ve kuzeyde Eskişehir İlleriyle komşudur. Denizden yüksekliği 1034 m. yüzölçümü 14.230 km²'dir.

İlimiz, Türkiye'deki coğrafi bölgelerden üçü üzerine yayılmıştır. Geniş bir kesimi Ege Bölgesinin İçbatı Anadolu bölümünde bulunur. Güneydeki Başmakçı, Dinar, Dazkırı ve Evciler İlçelerinin toprakları Akdeniz Bölgesinin sınırları içerisine girer. İlin doğu ve kuzeydoğu kesimlerindeki bazı topraklar da İçanadolu Bölgesine taşar. İçbatı Anadolu eşiği üzerinde görülen güneydoğu-kuzeybatı doğrultulu dağ dizilerinin en doğuda olanları ilin doğu sınırları üstünde yükselirler (Emirdağ, Türkmen Dağı). Bu dağlar dizisinin batısında, aynı doğrultuda uzanan çukur bir alan seçilir. Yaklaşık 1000 m. yükseklikteki Afyonkarahisar Ovası bu çukur alanın üzerinde yer alır. Batıda ikinci bir dağlar dizisi yükselir. Bunlardan Sandıklı Dağları (Kumalar Dağı) il sınırları içindedir. Bu dağların batısında da Sandıklı ve Sincanlı Ovaları yer alır. Yükselti ve denizden uzaklık nedeniyle iklim koşullarında İç Anadolu iklimine benzerlik görülür. İldeki dağlık alanlar, karaçam ve ardıçların yayılma alanıdır. Buna karşılık, yüzyıllardır süren orman tahribi nedeniyle ovalar çıplaktır.

İldeki akarsular çeşitli doğrultulara doğru gider. İlin kuzeydoğu kesiminde bulunan sular, Sakarya Nehri'ne, kuzeybatı kesimindekiler de Sakarya'nın kolu Porsuk Çayı'na dökülen derelerle Karadeniz'e ulaşır. Batıdaki sular Büyük Menderes'in kolu Kufi Çayı aracılığıyla Ege Denizine gider. İlin orta kesiminde bulunan suların önemli bir bölümünü Afyonkarahisar Ovası'ndan geçen Akarçay toplar ve önce Eber Gölü'ne, daha sonra da Akşehir Gölü'ne taşır. Eber Gölü'nün tümü Akşehir ve Acıgöl'ün ise bir kısmı İl sınırları içerisindedir.

---