İSTATİSTİK ve POLİTİK
Türkiye’de, şu son dönemde olduğu gibi, hemen her dönemde, özellikle ‘pahalılık’ ve ‘enflasyon’, ki iki ayrı ‘terim’dir, konusunda olduğu gibi, kimi ‘istatistiksel’ veriler tartışılagelmiştir.
Son tümceden olarak, örneğin Paris ‘pahalı’ bir kenttir ama ‘enflasyon’ yok denecek kadar azdır.
Yani, enflasyon, fiyatların doğal artışı değil, ama ‘paranın değer yitirmesinden dolayı, daha çok para ile daha az mal ve hizmet alımı’ demektir.
Biz burada, bu konulardan çok, TUİK, (tuik mi tavuk mu, kim koymuşsa bu adı, ona geleceğim) enflasyonu ‘doğru’ hesapladı ‘yanlı-ş’ hesapladı biçimindeki tartışmalara, bir başka gözle bakmaya çalışacağız.
Osamanlı’nın 1891’de kurduğu ‘Merkezî İsttastistik Encümeni’, 1926’da ‘Merkez İstatistik Daire’ ve 1930’da ‘İstatistik Genel Müdürlüğü’ oluyor.
Ancak 1960 Devrimi’yle birlikte ‘Devlet İstatistik Enstitüsü’ adını alıp yeniden örgütleniyor.
‘Enstitü’ demek, herhangi bir ‘kurum’ gibi sadece ‘istatistik’ler çıkarmak değil, ama, ‘uygun veri toplama yöntemleri geliştirmek’ gibi bir ‘işlev’le bir tür ‘okul’, bir ‘üniversite’ gibi olmak demektir.
Böylece, 2005 yılında niye ‘TUİK’ gibi adla, ‘imam ve hatipler’in ‘yalan makinası’na dönüştürülmüş olduğu daha kolay anlaşılabiliyor.
Her ne kadar, ‘Kavramlar Göçü’ yazı dizimizde, ‘matematik ve istatsitik’lerin, özellikle insan ve toplum bilimlerinde çok sağlıklı ‘bilgi üretme’ araçları olmadıkları üzerinde durduk ise de, bu ‘teknik’lerden olabildiğince yararlanmayı yadsıyasak halimiz yok.
Ancak ve ne var ki, XXnci yüzyılın başında, ‘uygulamalı bilimler’ denilerek geliştirilen ‘anlayış’a değinmemiz gerekmektedir.
Buna göre, sözgelimi “toplumsal sorunlar, politik kanılar ya da filozofik akılyürütme yöntemleriyle çözülemezler” denilmektedir.
Ya nasıl çözülebilirler?
“toplumsal verilerin istatistik incelemeleriyle”...
Böylece, ‘politika’ da, ‘felsefe’ de ‘istatistik’in güdümüne sokulmak istenecektir.
Çok saygın insanlarımızın bile gençleri Amerika’ya göndermek ve orada daha iyi öğretildiği düşünülen ‘matematiksel ve istatistiksel teknikler’ öğrenmelerini salık verdiğini bilirim.
Hatta ‘matematik/istatistik’ bilinmeden ‘ekonomi’ öğrenilemeyeceği, yaygın (ve yanlış) bir kanı olarak yerleşmiş bulunmaktadır.
Dövizi, faizi, enflasyonu, güven endeksini, borsa bilmem neyini bilmeden ‘ekonomi’ mi olurmuş, değil mi ama?
Burada, sırat köprüsü gibi dar köprü üzerinde olduğumuzun ayırdındayım.
Şimdi, eğer Dr Recep Hükûmeti’nin ‘politika’ ve ‘felsefesi’, TUIK’in ‘istatistik’lerini yönlendiriyorsa, bizim de sonuçta ‘politika’ ve ‘felsefe’nin ‘istatistik ve matematiği yönlendirmesi gerektiği’ tezimiz doğrultusunda hareket ettikleri sonucuna varılabilir mi?
Yani ‘doğru yolda’ mıdırlar?
‘bilimsel’!
Hayır tam tersine, bunların ‘felsefe’ ve ‘politika’ları, temelden ‘insan ve toplum karşıtı’ olduğu için, onların ‘istatistiksel’ kanıtlamasına gitmek de ‘sorunu katmerleştirmek’ten öteye gitmemektedir.
Demek ki, bizim için önemli olan, TUİK’in ‘istatistikleri’ni tartışmak yerine, onların uygulamasını kanıtladıkları ‘insan ve toplum karşıtı’ felsefe ve politikaları tartışmak gerekmektedir.
Ancak ve ne var ki, burada, bu ‘felsefe’ ve ‘politika’ları tartışmayı bile değmeyecek olduğu ön-kabülüyle, ‘matematik ve istatistik teknikler’in kendisini tartışmak istiyoruz.
Bu bağlamda, ‘bağlılaşım katsayısı’ (coefficient corrélation)nın kâşifi Karl Pearson’un ‘nature and nurture’ başlıklı söylev (kendi felsefesini açıkladığı için aynı zamanda ‘söylem’-discours)inden hareketle, istatistiklerin ‘keşif’ ve ‘yorum’ları arasındaki ayırıma dikkat çekmeye çalışacağız (*).
Yani ‘keşif’ başka onun uygulanması için ‘yorumlanma’ biçimi başka şeydir.
Benzer biçimde, ‘uygulamalı bilimler’deki ‘uygulama’lar da bu ‘yorum’lara göre farklılık gösterecektir.
İlk ağızda, sanki, hangi sofistike teknik olursa olsun, onun ‘uygulama’sı sonuçta gelip ‘felsefe’ ve ‘politika’ya dayanıyormuş gibi görünmektedir.
(Sürecek)
(*) Bu konuda Armatte Michel, “Invention et intervention statistiques. Une conférence exemplaire de Karl Pearson (1912)”. In: Politix, vol. 7, n°25, Premier trimestre 1994. L'imagination statistique. pp. 21-45;