'Kamu Özel İşbirliği' ve Şehir Hastaneleri

Şehir Hastanesi ihalelerinin yapılış biçimi, çağrı yöntemi ve karar gerekçeleri kamuya açıklanmıyor; Devlet İhale Kanunu dışında tutuluyor. Devlet, arsayı bedelsiz veriyor; şirketle 49 yıla dek uzatılabilecek 25-30 yıllık bir kira sözleşmesi yapıyor. Yani kendi malına kira öder durumuna düşüyor. Şirkete yüzde 70 doluluk yani hastalanma garantisi veriliyor. Garantiyi hazine üstleniyor. Kiralar, şirkete döner sermayeden öncelikli olarak ödeniyor. Döner sermayenin yetmediği yerlerde Sağlık Bakanlığı bütçesinden ödeme yapılıyor. Uygulamalarda ve kredi ödemelerinde anlaşmazlık olduğunda, dava Türk mahkemelerinde görülemiyor. Krediyi veren kuruluşun bulunduğu ülke mahkemeleri yetkili oluyor. Şehir hastanesi yapılan kentteki Devlet Hastaneleri kapatılıyor. Ekipmanları, doktor, hemşire, hasta bakıcı, güvenlik ve temizlik görevlileri şehir hastanesine devrediliyor. Kapatılan Devlet Hastanelerinin kent içindeki bina ve arazilerinin kullanım hakkı şirkete geçiyor.

Açılışlar

2017 yılında Yozgat, Mersin, Isparta, Adana ve Kayseri’de 4 şehir hastanesi gösterişli törenlerle açıldı. 2018’de; Ankara Bilkent, Manisa, Kayseri, Eskişehir ve Elazığ’da 5 şehir hastanesi daha açılacak. Geri kalanlar, 2019 ve sonrasında açılarak 28’e tamamlanacak. ¹ 

Şehir hastaneleri konusunda basında iki tür değerlendirme yapılıyor. Hükümetin her uygulamasını destekleyen büyük çoğunluk, gerçeği yansıtmayan propaganda yayınları yapıyor. Az sayıdaki bağımsız basın ise, şehir hastaneleri uygulamasının, halk sağlığına ve Türkiye’ye büyük zarar vereceğini söylüyor.

Kamu Özel İşbirliği

Şehir Hastaneleri girişimine, hükümet Kamu Özel İşbirliği (KOİ) yöntemi adını vermiş. Bu işlere bakması için de, Sağlık Bakanlığı’nda bir daire başkanlığı açmış. KOİ yöntemi, Dünya Bankası’nın Yap İşlet Devret’inin (YİD) bir benzeri. Ancak, devlete yüklediği yük açısından daha ağır koşullar içeriyor.

Kamu Özel Ortaklığı sözleşmelerine, ticari gizlilik adıyla yasaklama getirildiği için ulaşılamıyor. Bu nedenle, personel sayısı, ücretler, çalışma koşulları, hizmetin kalitesi gibi konularda ayrıntılı bilgi edinilemiyor. Bilgi için, yapılan açıklamalar ve basında yer alan bilgilerle yetinilmek zorunda kalınıyor. ² 

Uygulama Nasıl Oluyor

•Sağlık Bakanlığı, ihale açarak Şehir Hastanesi’ni yaptıracağı şirketi belirliyor. İhalenin yapılış biçimi, çağrı yöntemi ve karar gerekçeleri kamuya açıklanmıyor. Şehir Hastaneleri’nin ihaleleri, Devlet İhale Kanunu dışında tutuluyor.

•Binayı Şirket yapıyor, arsayı devlet bedelsiz veriyor. Arsalar, genellikle kent merkezine uzak yerlerde oluyor.

•Devlet, firmayla 49 yıla dek uzatılabilecek 25-30 yıllık bir kira sözleşmesi yapıyor. Şirkete yüzde 70 doluluk yani hasta garantisi veriyor. Garantiyi hazine üstleniyor. ³ 

•Kiralar, şirkete döner sermayeden öncelikli olarak ödeniyor. Döner sermayenin yetmediği yerlerde Sağlık Bakanlığı bütçesinden ödeme yapılıyor. ⁴ 

•Uygulamalarda ve kredi ödemelerinde anlaşmazlık olduğunda, dava Türk mahkemelerinde görülemiyor. Krediyi veren kuruluşun bulunduğu ülke mahkemeleri yetkili oluyor.

•Şehir Hastaneleri’nin tasarımlarında, ortasında otelcilik hizmeti veren büyük bir bina, çevresinde branş hastaneleri ve kafeden alışveriş merkezine dek birçok yapı bulunuyor.

•Yüklenici şirketin en büyük müşterisi devlet oluyor. Devletin memur ve işçileri Şehir Hastanesi’nde tedavi ediliyor, şirket kestiği faturayı devletten alıyor. ⁵ 

•Şehir Hastanesinin yapıldığı kentteki Devlet Hastaneleri kapatılıyor. Ekipmanları, doktor, hemşire, hasta bakıcı, güvenlik ve temizlik görevlileri Şehir Hastanesi’ne devrediliyor.

•Kapatılan Devlet Hastanelerinin kent içinde kalan bina ve arazilerinin kullanım hakkı şirkete geçiyor. ⁶ 

Neler Olacak, Halk Nasıl Etkilenecek

•Muayene için başvuran yurttaştan yüksek bir bedel alınmıyor. Ancak; diğer bütün hizmetler için bedeli, sağlık güvencesi yoksa yurttaş ödüyor. [Görüntülüme merkezi (röntgen, MR, Nükleer Tıp sistemleri, tomografi, ultrason, medikal ve biyomedikal); kan tahlilleri (hemogram, hormon ve pıhtılaşma, immonoloji, hepatit, kültür ve genetik); ameliyat masrafları, yatak ve yemek parası, restoran, otopark ücretleri...] Yatan hastalar, yatak ücreti olarak şirketin belirlediği, ‘beş yıldızlı otel’ ve özel hastane faturalarıyla karşılaşacak.

•Devlet hastaneleri kapatıldığı için, yurttaş daha az masraflı sağlık hizmeti alamayacak. Diğer özel hastanelere başvurmak zorunda kalacak.

•Şirket, hastane çevresine kurduğu ticari alanları işletebilecek, devredebilecek ya da başkasına kiralayabilecek. Bu gelirler, KDV, damga vergisi ve harçlardan muaf olacak.

•Şirket, kendisine devredilen Devlet Hastanelerinin, binalarını ve arazilerini dilediği gibi kullanabilecek. Örneğin İstanbul’da; Numune, Fatih, Kemik ve Kanuni Hastanelerini yıkıp, buralarda konut ve plazalar yapabilecek. ⁷ 

•Sağlık hizmetleri tümüyle paralı hale gelecek ve pahalılaşacak. Kamusal sağlık hizmeti ortadan kalkacak, amacı kar olan bir sağlık düzeni ortaya çıkacak.

•Yeni hastaneler yapılacak ama yatak sayısı artmayacak. Çünkü var olan devlet hastaneleri kapatılacak. [Denizli’de Şehir Hastanesi’nin 1000 yataklı olacağı açıklanmıştır. Denizli Devlet Hastanesi’nin şu anda 995 yatağı vardır. Bu hastane kapatılacağı için artış olmayacaktır.] ⁸ 

•Doktor, hemşire, hasta bakıcı, güvenlik ve temizlikçilerinin; sözleşmeli olarak şirketin elemanı olması, sağlık çalışanlarının tümünü taşeron işçisi haline getirecektir. Performans sistemine göre çalıştırılacak bu insanlarla, yıllık sözleşmeler yapılacak, istendiği zaman işlerine son verilebilinecektir.

Mali Yük

•Kalkınma Bakanlığı’nın açıklamasına göre; Kamu Özel İşbirliği (KÖİ) yöntemiyle yapılacak yatırımlarda, devlet; şirketlere 25 yılda 30 milyar dolar kira parası ödeyecek. Hastanelerin yüzde 49’u devlete ait olacağı için, devlet, kendi malına kira öder durumuna düşmektedir.

•Bu büyük parayla Türkiye, bu tür yatırım yapan ve giderek bu yöntemden vazgeçmeye başlayan varsıl ülkeleri, açık ara geride bırakmıştır. Türkiye 9.2 milyar Euro’yla birinci; İngiltere 2.4 milyar Euro’la ikinci, Fransa 1.2 milyar Euro’yla üçüncü durumdadır. ⁹ 

•İngiltere’de Manchester İşletme Okulu’ndan Prof. Jean Shaoul Birleşik Krallık’taki bu tür yatırımlar için; ‘maliyet acısından büyük bir finansal felaket’ olduğunu söylüyor ve “açık söylemek gerekirse, tam bir vurgunculuk, yurttaşların çıkarlarını bir bütün olarak gözeten rasyonel hiçbir yönetimin bunu yapmaması gerekir” diyor. ¹⁰ 

•Şirketlere ödenecek kira bedelleri yüksek tutulmuştur. Örneğin, geleneksel ihale yöntemiyle yaptırılan, 1200 Yataklı Erzurum Devlet Hastanesi 193,5 Milyon TL bedelle tamamlanmıştır. Ancak, 1538 yataklı Kayseri Şehir Hastanesi’nde; devlet şirkete 25 yıl süreyle, her 1,5 yılda 3 Milyar 443 Milyon TL kira bedeli ödeyecektir. Bunun anlamı, Kayseri Şehir Hastanesi’ne 1,5 yılda ödenecek kira bedeliyle, 1200 Yataklı bir Devlet Hastanesi yapılacağıdır. ¹¹ 

•Kalkınma Bakanlığı’nın, devletin 30 milyar dolar ödeyeceğini söylediği 18 Şehir Hastanesi, 9 milyar dolara mal ediliyor. Bu, maliyetin üç misli kira bedeli ödenmesi demek.

•Şirketin kazancı hastane gelirleri ve devletten alacağı kira bedeliyle sınırlı kalmıyor. Hastane bünyesinde yapılan ticari işletmelerden, şehir merkezlerinde kendisine devredilen eski hastane alanlarına yapacağı yatırımlardan da, kar sağlayacak. 25 yıllık dönemde şirketlere 35-50 milyar dolar toplam gelir yaratıldığı hesaplanıyor. ¹² 

Yapılan Nedir

Türkiye’nin borcu 600 milyar doları bulmuşken, halkın alım gücü sürekli düşerken ve üretimsizlik koşulları ağırlaştırırken; bu denli büyük bir mali yükün altına neden girilmektedir? Söylendiği gibi, “halkın yararına bir iş” mi yapılmaktadır. Bu kadar para nereden bulunacaktır. Amaç nedir?

İstanbul Tabib Odası Yazmanı Dr.Samet Mengüç, durumu yalın ve anlaşılır bir biçimde ortaya koyuyor; “devletin bu hastaneleri neden özel şirketlere verdiği çok açık ve nettir. Amaç, sermaye birikimi yaratmak, kendi yandaşı ile rant ilişkisi kurmaktır”. ¹³ 

Şehir Hastaneleri uygulamasını, Gazeteci Meltem Yılmaz, güzel özetliyor; “Yıllık hayalim denilen Şehir Hastaneleri, hastayı müşteri, hastaneyi ise turizm işletmesi olarak tasarlıyor”. ¹⁴ 

---

 1  https://www.yenisafak.com/ekonomi/saglikta-yeni-atilim-sehir-hastaneleri-3356489
 2  https://www.evrensel.net/haber/342765/saglikta-yikimin-yeni-adi-sehir-hastaneleri
 3  https://rifatserdaroglu.com, “Şehir Hastaneleri Soygunu”
 4  https://www.evrensel.net/haber/342765/saglikta-yikimin-yeni-adi-sehir-hastaneleri
 5  “Şehir Hastaneleri Nedir?” http://www.şokhaber.net
 6  https://rifatserdaroglu.com, “Şehir Hastaneleri Soygunu”
 7  “Şehir Hastaneleri Nedir?” http://www.şokhaber.net
 8  https://rifatserdaroglu.com, “Şehir Hastaneleri Soygunu”
 9  “Şehir Hastanelerine 30 Milyar $ Kira”, http://www.hurriyet.com.tr
 10  https://www.evrensel.net/haber/342765/saglikta-yikimin-yeni-adi-sehir-hastaneleri
 11  https://rifatserdaroglu.com, “Şehir Hastaneleri Soygunu”
 12  http://haber.sol.org.tr/emek-sermaye/sehir-hastaneleri-kimler-nasil-kazaniyor-240260
 13  “Şehir Hastaneleri Sonun Başlangıcı” http://www.birgun.net
 14  @meltemmmylmz

Metin AYDOĞAN, 20 Nisan 2019