10. Cumhurbaşkanı Sezerin 'Lozan deliniyor' gerekçesiyle veto ettiği Vakıflar Yasasının 9 maddesi, dün komisyonda aynen kabul edildi.
Yasa yürürlüğe girince 1974te el konulan 142 azınlık vakfı taşınmazı iade edilecek, üçüncü şahısların eline geçenlerin bedeli ödenecek. Muhalefet ise yasayı, "Lozan delindi", "yabancılara verilen hakları geri almak için savaş gerekir" gibi sözlerle eleştirdi.
Başbakan Yardımcısı Hayati Yazıcı, azınlık vakıflarının 1974ten sonra el koyulan 142 taşınmazının, yeni yasa yürürlüğe girdikten sonra iade edileceğini, kamuda olmayanların da bedelinin ödeneceğini açıkladı. 10. Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezerin, "Lozanı deliyor" diyerek iade ettiği Vakıflar Yasasının geri gönderilen 9 maddesi, dün TBMM Adalet Komisyonunda değiştirilmeden kabul edildi.
Kabul edilen maddelere göre, yeni vakıflar, vakıf senetlerinde yazılı amaçlarını gerçekleştirmek üzere, Vakıflar Genel Müdürlüğüne beyanda bulunmak şartıyla şube ve temsilcilik açabilecek.
Yabancılar, Türkiyede hukuki ve fiili mütekabiliyet esasına göre yeni vakıf kurabilecek. Genel Müdürlük tarafından yapılacak tebligata karşın, yasa uyarınca istenen beyanname, bilgi ve belgeleri zamanında vermeyen, organların vakfiye veya vakıf senedine aykırı olarak toplanmasına neden olan veya gerçeğe aykırı beyanda bulunan vakıf yönetimine, görevden alma yerine 500 YTL idari para cezası verilecek.
İZİN ALMAKSIZIN MAL EDİNİMİ
Vakıflar, izin almadan mal edinebilecek, malları üzerinde her türlü tasarrufta bulunabilecek. Mülhak, cemaat, esnaf ve yeni vakıflara başlangıçta özgülenen mal ve haklar, vakıf yönetiminin başvurusu üzerine, haklı kılan sebepler varsa denetim makamının görüşü alınarak mahkeme kararıyla, sonradan edindikleri mal ve hakları ise bağımsız ekspertiz kuruluşlarınca düzenlenecek rapora dayalı olarak vakıf yetkili organları kanalıyla daha yararlı olanlarıyla değiştirebilecek ve paraya çevrilebilecek. Kurucularının çoğunluğu yabancı olan vakıfların, taşınmaz mal edinmeleri hakkında, Tapu Kanunu hükümleri uygulanacak.
AMAÇ DEĞİŞİKLİĞİ
Vakıfların vakfiyelerindeki şartların yerine getirilmesine fiilen veya hukuken imkan kalmaması halinde; vakfedenin iradesine aykırı olmamak kaydıyla mazbut vakıflarda, Vakıflar Genel Müdürlüğünün; mülhak, cemaat ve esnaf vakıflarında vakıf yöneticilerinin teklifi üzerine şartları değiştirmeye, hayır şartlarındaki parasal değerleri güncel vakıf gelirlerine uyarlamaya, Vakıflar Meclisi yetkili olacak.
HAYRAT TAŞINMAZLARININ TAHSİSİ
Genel Müdürlük tarafından değerlendirilemeyen veya işlev verilemeyen hayrat taşınmazlar, fiilen asli niteliğine uygun olarak kullanılıncaya kadar kiraya verilebilecek. Hayrat taşınmazlar, Genel Müdürlük tarafından işlev verilmek amacıyla vakfiyesinde yazılı hizmetlerde kullanılmak üzere, onarım ve restorasyon karşılığı kamu kurum ve kuruluşlarına veya benzer amaçlı vakıflara veya kamu yararına çalışan derneklere tahsis edilebilecek.
Tahsis edilen taşınmaz, ticari bir faaliyette kullanılamayacak; tahsise aykırı kullanımın tespiti halinde taşınmaz tahliye edilecek. Cemaat vakıflarına ait kısmen veya tamamen hayrat olarak kullanılmayan taşınmazlar, vakıf yönetiminin talebi durumunda Meclis kararıyla aynı cemaate ait başka bir vakfa tahsis edilebilecek veya vakıf akarına dönüştürülebilecek.
ULUSLARARASI FAALİYET
Vakıflar, vakıf senedinde yer almak kaydıyla, amaç ve faaliyetleri doğrultusunda, uluslararası faaliyet ve işbirliğinde bulunabilecek, yurtdışında şube ve temsilcilik açabilecek, üst kuruluş kurabilecek ve yurtdışında kurulan kuruluşlara üye olabilecek.
Vakıflar, yurtiçi ve yurtdışındaki kişi, kurum ve kuruluşlardan, ayni ve nakdi bağış ve yardım alabilecek, yurtiçi veya yurtdışındaki benzer amaçlı vakıf ve derneklere ayni ve nakdi bağış ve yardımda bulunabilecek.
Ancak yurtdışı nakdi yardımlar, banka aracılığıyla alınabilecek. Amacını geliştirmeye yardımcı olmak veya gelir sağlamak amacıyla vakıflar, iktisadi işletme ve şirket kurabilecek, kurulmuş şirketlere ortak olabilecek.
VAKIFLAR MECLİSİ
Vakıflar Meclisi, Vakıflar Genel Müdürlüğünün en üst seviyedeki karar organı olarak görev yapacak. Vakıflar Meclisi, Vakıflar Genel Müdürü, 3 genel müdür yardımcısı ve 1. hukuk müşaviri olmak üzere 5; vakıf konusunda bilgi ve deneyim sahibi yükseköğretim mezunları arasında Başbakanın teklifi üzerine ortak kararnameyle atanacak 5 üye ile yeni vakıflarca seçilecek 3; mülhak ve cemaat vakıflarınca seçilecek 1er üye olmak üzere 15 üyeden oluşacak.
Vakıflar Genel Müdürü, genel müdür yardımcısı, 1. hukuk müşaviri ile bölge müdürü ortak kararnameyle, rehberlik ve teftiş başkanı ile daire başkanı, genel müdürün teklifi, Başbakanın veya görevlendirdiği devlet bakanının onayıyla, diğer personel ise Genel Müdür tarafından atanacak.
MUHALEFETTEN SERT ELEŞTİRİ
CHP ve MHP sözcüleri, yasaya şu sözlerle tepki gösterdi:
MHP Genel Başkan Yardımcısı Faruk Bal : Bu meselenin bizi götüreceği yer 545 yıl önce çağ açıp çağ kapatan olayı inkar noktasıdır. Lozan Antlaşması ortadan kaldırılıyor.
MHP Milletvekili Rıdvan Yalçın: Yabancılara verdiğimiz tavizleri geri almak için savaş gerekir.
MHP Milletvekili Metin Çobanoğlu: Her kilisenin altında bir şube açılacak, başımıza bela olacak.
CHP Milletvekili Halil Ünlütepe: Lozan yok sayılacak. Cemaat vakıfları kar amacı ile şirket kuracak, ticari alanda faaliyette bulunabilecek.
YAZICI: 1974'TEKİ TAŞINMAZLAR İADE EDİLECEK
Muhalefete tepki gösteren Hayati Yazıcı ise şunları söyledi: "Cemaat vakıfları deyince sanki perde arkasında yabancılar var gibi yorumlanıyor. Bizim vatandaşlarımız bunlar.'545 yıl önceyi inkar ifadesi amacı aşan bir ifadedir. Hak ve hukuku da koruyacağız, insanların haklarını hukukunu teslim edeceğiz. Bu statüdeki 161 vakıf, 1936dan 1974e kadar mal iktisap edilebiliyordu. 1974te Yargıtay kararıyla mallar ellerinden alındı. Vakıflar Genel Müdürlüğüne 28, Hazineye 114 mal geçti.
Bu kanun çıktıktan sonra geçici maddeye göre 18 ayda bunlar iade edilecek. İdarenin elinde varsa geri alacaklar. Yoksa, 3. şahıslara geçmişse tapusu geri alınmayacağından, bedeli ilan edilmek suretiyle tazminata dönüştürülecek. 1974ten bu yana bağışlananlardan yerine gitmeyenler varsa, infaz edilecek. Bağışçısının temennisine uygun olarak işlem yapılacak. Aktarsınlar, kim para getirecekse getirsin. Biz yabancı sermaye gelsin demiyor muyuz? Şimdi getirmiyorlar mı, getiriyorlar. Nasıl getiriyorlar? Bundan sonra banka aracılığıyla getirecekler. Para kayda girecek, dekontu tutulacak, nereden ne geldiği belli olacak."