NATO çatırdıyor

İttifak içerden ve dışardan gelen tehlikelerle karşı karşıyayken, üyelerin NATO’nun amaçlarını acilen yeniden değerlendirmesi gündemde.

NATO riskte. Kuzey Atlantik Paktı’nın temel amacı Avrupa’da barışı korumaktır. Barışı korumak konusunda NATO’nun en başarılı uluslararası örgüt olup olmadığı tartışmalıydı bugüne kadar. Ama şimdi, nisan ayındaki 60. kuruluş yıldönümüne yaklaşılırken NATO’nun tarihi etkinliği tehlikeye düşürülmekte.

İngiltere Savunma Bakanı John Hutton, NATO’nun yanında yer alacak bir Avrupa ordusuna sıcak baktığını gösterdi. Bu teklif yeni kuvvetler için değil, yeni bir örgüt içindir. Kuşkusuz burada farklı amaçlar söz konusudur. NATO boşaltılacak, verilen çabaların altı oyulacaktır. Aynı zamanda İngiltere’nin kendi ulusal ordusunu kullanma yeteneği de yok edilecektir.

AB’nin emri altına giren her asker, İngiliz ordusuna karşı görevlerini yerine getirebilmesi gereken bir askerin eksilmesi demektir. Savaşma kapasitesine gelince, NATO’nun bu alandaki şöhreti, Afganistan’a gitmesinden bu yana ciddi bir darbe almıştır. Uluslararası Güvenlik Destek Gücü (ISAF) ve oradaki örgütlenmesi, üye ülkelerin birçoğundan gelen münferit orduların konuşlanacağı yerlere ve operasyonel amaçlarına kısıtlama getirilmesine yol açan sözde ulusal ikazlarla felce uğratılmıştır.

Bu arada İngiltere ve ABD, ilave asker gönderilmediği takdirde Afganistan’ın Taliban’ın kontrolüne girmiş başarısız bir ülke haline gelme tehlikesiyle karşı karşıya olduğu fikrine gitgide daha fazla ağırlık vermektedir. Geçen yıl Afganistan’da İngiliz kuvvetlerinin başında olan General Dan McNeill, sadece Helmand’daki kuvvetlerin yüzde 50 artırılması gerektiğini söylemişti. Ancak diğer Avrupa ve NATO orduları sayının artırılmasına şiddetle karşı çıktılar. ABD Başkanı Barack Obama, verdiği sözle Afganistan’a yeni bir hamle için ABD’yi bağladığı halde, en az iki NATO üyesinin asker sayısını azaltmayı planladığı göz önünde bulundurulduğunda, Obama’nın yanındakiler huzursuzlanmaktadır. Afganistan’daki birliklerin yüzde 50’si ABD ve İngiltere dışındaki ülkelerden gelmektedir ve ortak bir tutuma gereksinim vardır.

Ancak, NATO’nun geleceğine yönelik asıl tehdit, sınırlarını doğuya doğru genişletmesi yönündeki sürekli baskıdır. Varşova Paktı feshedildiğinde, benim de bir Dışişleri Bakanı olarak yoğun bir şekilde içinde olduğum bir süreçte, NATO şemsiyesi altına yeni devletler almak gibi anlaşılabilir bir istek vardı.

Buna rağmen o zaman bile Batılı devletler, savunulması güç olan ülkelerle ilgili son derece temkinli bir tutum içindeydiler. Ayrıca, standart ilkelere göre NATO’ya çözülememiş ihtilaflar veya kan davaları ithal etmemek gerekiyordu. Kendi coğrafi sınırı ve limiti içinde, ülkelerin istikrarını arttırmaya, ihtilaf ve istikrarsızlık ilave etmemeye veya ihtilaf ve istikrarsızlıkları beslememeye odaklanılmıştı, ve bunun daima da böyle olması gerekiyordu.

NATO içindeki bütün devletler bu görüşte değildi. Birbirini izleyen ABD hükümetlerinin, NATO genişlemesini ABD’nin kendi etki alanını genişletmek ve eski Sovyetler Birliği’nin, özellikle Rusya’nın etki alanını ise aktif bir biçimde daraltmak olarak gördüğüne pek kuşku yoktur. Bu durum en açık bir biçimde Gürcistan meselesinde ortaya çıkmıştır.

Gürcistan ile Rusya arasındaki, önceden kötü giden ilişkiler geçen yıl içerisinde felakete dönüşmüştür. Özellikle boru hatları ve diğer kaynaklar söz konusu olduğunda sık sık ortaya çıkan ihtilaflara bakarak benzer bir iddia Ukrayna için de geçerlilik kazanır.

Yine de görüntü tümüyle de iç karartıcı değil. Ruslar, Obama’nın göreve gelişini, orta Avrupa’daki füzeler konusunda ortaya koydukları akıllıca olmayan saldırgan tutumlarından silkelenmek için kullandılar.

Obama’nın ABD füze kalkanı teklifini gözden geçirme kararının ardından, Kaliningrad’a kısa menzilli füze yerleştirme planlarını askıya aldılar. NATO bir ittifak olarak, ABD başkanlığının yeni duruşunu, örgütten tam olarak ne istediğimiz konusunda bir kez daha düşünmek için kullanmalıdır.

Bunu yaparsak, sanıyorum ki ulusal karar, en başarılı askeri ittifakın, birazcık daha az hırslı, ama çok daha fazla etkili olmasını istemek yönünde olacaktır: Daha az şeyi daha iyi bir şekilde yapmak için...

DAVID DAVIS, Eski Dışişleri Bakanı

İngilizceden çeviren: Çimen Turunç Baturalp (The Guardian, İngiltere, 12 Şubat 2009)


CUMHURİYET, 16 Şubat 2009