News of Attilâ İLHAN

Rusya'daki Cedit Hareketi'ni, aynı çerçeve içinde görüyor; yani Türkçüler, bir yanda Rus hegemonyasına karşı anti-emperyalist bir kurtuluş hareketine kalkışırken; diğer taraftan, içlerindeki 'ümmet toplumuna' karşı laik ve demokratik bir 'ulusal sentez hareketi' başlatmış oluyorlar''.


Bizim müdavimi olduğumuz, 'Lala', İngiliz Sarayı civarında, öteki 'Lala' kapandıktan sonra, peydahlanmıştı: gurub kızıllığının, Haliç'ten nasılsa içeriye sızıp, hepimizi bakırdan birer heykele çevirdiği; sinsi tömbeki, demli çay kokusu yüzünden, Divanyolu'ndaki 'kıraathaneler' havasında, fakat daha asri bir yer. O tarihte kafayı, ...

ATTİLA İLHAN’IN BURSA TÜRK OCAĞI KONUŞMASI


Attila İLHAN 8 Ekim 2005’de öldü. Ölümünden 9 ay önce Bursa’da Türkiye konusunda bir konuşma yaptı. Attila İLHAN’ı düşünceleri ile bir kez daha hatırlamak ve onu anmak için o günkü konuşmasının en önemli kısımlarının geniş bir özetini sunuyoruz:

Bildiğiniz gibi Türkiye Cumhuriyeti’nin ortaya çıkışı; Lozan Anlaşması Birleşik Amerika tarafından başlangıçta kabul edilmemişti, tanınmamıştı. Yani Türkiye Cumhuriyetine Birleşik Amerika’nın ilk elçisi 1927’de gelmiştir. 1927’ye kadar bizi ciddiye almamışlardır. Hala ...

Belgeler Çok, İlgilenen Yok!

(...iyi kötü, eteğimizdeki taşı döktük; eğer bazılarımızı düşündürebildikse, ne mutlu! Şimdi Anadolu İhtilâli, Gâzi, İsmet Paşa, Lausanne ve sonrasıyla ilgili olarak, hanidir biriktirdiğim belgelerden bazılarını -yorumsuz- size aktaracağım. Neden yorumsuz derseniz, yorumları içindedir de, ondan!)

'Havza buluşması'?

(Alıntı/1. ''...Kırım'dan yola çıkan 'Yeni Dünya' ekibi, Mayıs başında, ekiptekilerin önemli bir kısmını Türkiye'ye taşımak üzere, Odesa'ya varır. Orada Türkiye'ye gönderilmek üzere, III. Enternasyonal Manifestosu basılır. Mustafa Suphi, '...o zaman başlıca arkadaşlarımız, daha bir ...

Bir 'Parantez' Daha!..

(Çağrışım/2. ''...o yazlar, Gümüldür yazları! Demokrat İzmir yılları: Henüz evlenmişim, tatilde 'Paşamotel'e gidiyoruz; tercih sebebi Nedim Ağbiy (Çapman), orayı o işletiyor; özelliği belki münhasıran benim için bir özellik, hatta tercih sebebi: 40 Karanlığı'nda o, başka bir adla da olsa, (galiba Âli Tomrukçu) '48 Şair' başlıklı bir şiir antolojisi yayımlamış; (buraya dikkat) her türlü belayı göze alarak. O antolojiye 'toplumcu' şairlerden de şiirler koyabilmişti: meselâ Nâzım Hikmet, meselâ, H.İ. Dinamo! Bunun ne anlama ...

'Arkasında', 'Asya' Olursa!

(Çağrışım/1. ''...demek o tarihte, ilkokulu henüz bitirmişim; hatırladığım, zaten bizim olduğunu sandığım 'Boğazlar'ın, artık 'sahiden' bizim olduğunun ilân edilişidir; doğrusu ya, o yaşta bir çocuğun kolay anlayacağı şey değil! Lausanne Konferansı'nda, konu, meğer uzun uzun tartışılmış; Lord Curzon 'un hınzırlığı, İsmet Paşa'nın -hadi 'tecrübesizliği' diyelim- yüzünden, aleyhimize neticelenmiş, ben ne bileyim?...''

''...o denizde kıyısı olan Sovyetler Birliği ve Türkiye, Karadeniz'i de bir 'İngiliz denizi'ne dönüştürmek isteyen İngiltere'ye karşı söz birliği etmişler; Gâzi'nin ...

'Zafer'le, 'İş' Bitmedi..

(Tesbit / 13 ...Halide Onbaşı (Edip), İzmir 'istirdatının' hemen sonrasında, Manisa'daydı; kurtarılmış şehre, bir an önce ulaşabilmek için, birkaç genç zabitle atlarına atlayıp, her tehlikeyi göze alarak, 'İzmir' yolunu tuttular: gece karanlık ve düşmandı, etrafta dağılmış Yunan ordusundan, firariler dolaşıyordu. Sabaha karşı, Bornova'ya varmışlardı. Orada Gâzi'nin 'misâfiri' oldu. Mustafa Kemal Paşa'yı, kazandığı zafer dolayısıyla, kutladığında; Paşa'nın ona, ne cevap verdiğini hatırlar mısınız? Ben, unutamam, demiştir ki:

''-...zaferle iş bitmedi, asıl bundan sonra ...

Gâzi'nin 'Kutsal Sırrı'nı Kim Biliyor?

(Tesbit/ 11. ''...çok rica etsem, şu aşağıdaki satırları, dikkatle okur musunuz? Bence, Gazi ve dönemi konusunda atıp tutanlar için, ciddi bir 'ibret' içeriyor da, onun için söylüyorum.

''... 29 Ekim 1933 törenlerinin görkemli geçmesi için, her türlü önlem alınıyor, çalışmalar yapılıyordu. Ankara'daki törene SSCB'den Savunma Bakanı Voroşilof, Genelkurmay Başkanı Budienni ve Büyükelçi Karahan katılacaklardı. Başında, İstiklâl Marşı'nı besteleyen Zeki Üngör'ün bulunduğu, Mûsıki Muallim Mektebi öğrencileri, birkaç ay önce Sovyetler'in ulusal ...

'Filmin' Arkası, Çok Daha Meraklı!..

(Çağrışım/2 ''...ilk defa İnge'den (Brukchard) duymuştum; Leipzig'li, inanmış bir 'Doğu Alman'dı; bilmediğim pek çok şeyi, biliyordu. Marx'ın, Sosyalizm'i sadece bir Avrupa'lı gibi, Avrupalılar için düşündüğünü, artık herkes biliyor; 'Üçüncü Dünya' pek hesabında yoktur; aksi halde, 'XX. yüzyıl bir sosyalizm yüzyılı olacak' der miydi? XX. yüzyıl düpedüz, üçüncü dünya halklarının, Emperyalizm'e karşı kurtuluş savaşlarıyla geçti; yâni 'ulusalcılık' başkaldırmıştı. İnge 'nin söylediği, Emperyalizm olgusunu, çoğumuzun sandığı gibi, ilk defa Vladimir İlyiç'in ortaya ...

"Gâzi'nin, O 'Dev' Yalnızlığı!.."

Ne çetin bir 'dev' yalnızlığı içindeymiş! Çevresinde yaşamış olanlardan, hangisinin hassas ve akıllı 'hatırasına' el atsam; bu gerçeği yoğun bir sis halinde, görmüşümdür: Hasan Rıza Bey (Soyak) sayfalar boyunca, imâ eder durur; Fâlih Rıfkı Bey (Atay), üstelik sosyal haritadaki yerine koyarak, tarif etmiştir:

''... Mustafa Kemal'le, samimî olarak, yalnız Gökalp kolundan -yâni 'ırkçı' ve 'gelenekçi' olmayan, Batı kültür ve medeniyetçisi- Türkçüler, işbirliği etmişlerdir. Sayılarının ne kadar az olduğunu söylemekten sıkılırım; ...

'Güneş Asla Batmaz'mış?..

(...ister istemez, işe özür dileyerek başlayacağım; çünkü ne tarihçiyim, ne iktisatçıyım, ne de ekonomi uzmanı; oysa ele alacağım sorun, bu sahada uzmanlaşmış aydınların işi; benim yapmaya çabaladığım ise; -daha önce defalarca belirttiğim gibi- Osmanlı'nın batışı ile Cumhuriyet'in doğuşunun hangi sosyal ve beşeri koşullar altında gerçekleştiğini araştıran -belki de aşırı 'mütecessis'- toplumcu gerçekçi bir romancının, 'tesbitlerinden' ibâret: sürç-i lisan eyledikse affola!..)

Ne müthiş 'filmlerdi' onlar?

(Tesbit/1. ''...siz sinema sever misiniz? Ayıptır söylemesi, bizim ...