News of Tartışma ve Fikir Meydanı

CUMHURİYET ve DEMOKRASİ (7)
Cumhuriyetin ‘evrensel’ Demokrasinin ise ‘yerel’ olduğunu söylemiştik.
Böylece Cumhuriyet’in ‘soyut’ ve Demokrasi’nin de ‘somut’ olduğu düşünülebilecektir.
Ve eğer ‘Akıl’ başvurulacak en yüce makam olarak kabul edilecek olursa, Cumhuriyet’te Devletin ‘üniter’ ve ‘merkezî’ olması da kaçınılmaz olacaktır.
Çünkü, bu iki özellik, doğası gereği, hemşericilik (yerdeşlik), dar çevrecilik, yerel alışkanlık ve gelenekçilik ve gerekse şeyhlik ve ağalık gibi yerel otoriterciliğe karşı olmayı getirecektir.
Oysa tahmin edileceği üzere, Demokrasi, başta âdem-i merkeziyetçilik olmak üzere ...

CUMHURİYET ve DEMOKRASİ (6)
Laiklik bakımından Cumhuriyet ve Demokrasi arasındaki farka gelince; Cumhuriyet’te Devlet Dinin tüm etkilerinden bağımsız, Demokrasi’de ise Din Devletin tüm etkilerinden bağımsızdır.
Türkiye Cumhuriyeti’nde, Cumhuriyet, Diyanet İşleri Başkanlığı’nı kurarak Devlet’in din işlerine müdahalesinden çok, ‘Dinin özgürleşmesi’, onun bağnaz kişi ve kurumlar elinde yozlaştırılmaması ve Devlet işlerinden bağımsızlaşmasını amaçlamıştır denilebilir.
Müftü, imam gibi din görevlilerinin Devlet memuru olmaları, memuriyet gereklerini yerine getirmenin ötesinde dinsel herhangi bir zorunluluk dayatmıyordu.
Örneğin müftünün kravat takması abdestini ...

CUMHURİYET ve DEMOKRASİ (5)
Cumhuriyet’in ‘eğitilmiş insan’larla yaşayabileceğini söylemiştik.
Cumhuriyet okulu sever (ve onurlandırır -l’honore); Demokrasi ise ona kuşkuyla bakar (ve savsaklar-néglige) diyor Régis Debray.
Ancak her ikisi de okulda ‘felsefe’den kaçınır diye ekliyor.
Çünkü, Montesquieu, “Cumhuriyet hükûmeti, eğitimin tüm gücüne gereksinme duymaktadır” diyerek bir yandan ‘eğitimin gücü’ ve ondan kendince ‘yararlanmak’ isteğinin hem Cumhuriyet ve hem de Demokrasi için nasıl yaşamsal olduğunu dillendirmiş olmaktadır.
Bununla birlikte, okuma yazma bilmeyenlerin çoğunlukta olduğu bir Cumhuriyet ya ...

CUMHURİYET ve DEMOKRASİ (4)
Demokratik hükûmet, temelde ‘insan’a, üretmek ve alış-veriş yapmak üzere yaratılmış üretken bir varlık (animal) olarak bakar, diyor Régis Debray.
Ki, doğrudur.
Her ne kadar, sözde ‘gerçek demokrasi’ taraftarlarının sık sık ‘insan merkezli’, nesnesi ‘insan’ olan diyerek söze başlamalarına karşın, bu savlarını temellendirecek herhangi bir kanıtları yoktur.
Örnekse, ‘ekonomi’ anlayışları ‘homo economicus’la başlar ve ‘ekonomi’ ‘politika’yı yönlendirmenin ‘nesne’sini oluşturur.
Bırakınız yapsınlar/bırakınız geçsinler ile başlayan anlayış, modern zamanlarda gelip ‘iş’e dayanmıştır: İş kadını, ...

CUMHURİYET ve DEMOKRASİ (3)
Cumhuriyet ve Demokrasinin tarih öncesinin Eski Roma ve Eski Yunan’a kadar gidebileceğini söylemiştik.
Ancak bu sadece ‘köken’lerine bir göz atış olabilirdi.
Nitekim Modern Zamanlarla birlikte; kural ve uygulamalarına göre İngiliz (ya da Anglo-sakson) Demokrasisi ile Fransız Cumhuriyet’inin, dünyanın geri kalanına şu ya da bu biçimde örnek olduğunu görüyoruz.
Bu değişik ve çeşitli (genre et espèce- tarz ve tür) uygulamalara bakarak değerlendirme yapmanın pek kolay olmadığını söyleyebiliriz.
Örneğin, Regis Debray’a göre, bugün ...

CUMHURİYET ve DEMOKRASİ (2)
Cumhuriyet kavramının 1989 yılında, Fransa’da Devrim’in iki yüzüncü yılı kutlamaları sırasında patlayan ‘Türban’ tartışmasıyla yeni bir boyut kazandığına işaret etmiştik.
‘Türban’a yer verecek değiliz.
Ancak, Türkiye Cumhuriyeti’nin A’dan Z’ye tüm kurum ve kuruluşlarının, o arada Ordu’sunun, büyük küçük tüm mahkemelerinin, tüm eğitim ve öğretim kurumlarının, giderek eğitimsiz tüm katmanlarının başına geçirilmiş; böylece gözlerinin kapatılmış ve vicdanlarının karartılmış olduğunu, bir kez daha, kalın çizgilerle çizmemizde yarar var diyerek geçelim.
Böyle olmadığını savunan ...

CUMHURİYET ve DEMOKRASİ
Cumhuriyet’in yüzüncü yılını (sözde) kutladık.
Şimdi ikinci yüzyılını yaşayacağız.
Kuşkusuz gazete ve televizyonlarda Cumhuriyet’in anlamı üzerine çok sözler edildi.
Ancak derinliği olan açıklamalara pek rastlandı denemez.
Kaldı ki, bu, tarihsel, ekonomik, politik, felsefî, psikolojik vb alanlarda ‘yaşamsal’ diyebileceğimiz konuda, yapılacak tartışmalar son hafta ya da en son güne bırakılmak yerine, en azından bir yıl öncesinden başlatılarak halkın büyük çoğunluğunun ‘bilgi ve bilinç’ eksikliğinin giderilmesi gerekiyordu.
Her ne kadar halkın büyük çoğunluğunun ‘bilgi ...

CUMHURİYET
Cuhuriyet’in ‘felsefî’ ve ‘bilimsel’ niteliklerine tarihsel bir göz atış olarak ‘Sol/sosyal demokrasi/ sosyalizm’ başlıklı bir yazı dizisi yayınladık.
Orada, Cumhuriyet kavramının kavramsallaştırılma çabalarına ilişkin kimi düşünüre gönderme yapmıştık.
Bunların içinden, Jean Jaurès’in “Cumhuriyet olmaksızın sosyalizm güçsüz ve sosyalizm olmaksızın Cumhuriyet bir hiç (vide) olacaktır”, gibi sözlerinin altını çizmiştik.
Oysa, Türkiye’de öcü gibi gösterilen ‘sosyalizm’ kavramı, ‘sosyal bilimler’in ortaya çıkışıyla birlikte tartışmaya açılmıştı.
Türkiye’de, Cumhuriyet’le ilgili olarak ileri geri dillendirilen “kimsesizlerin kimsesi olmak” tümcesi tam ...

SOL/SOSYAL DEMOKRASİ/SOSYALİZM (10)
‘Sosyalizm’ kavramının ‘sosyal bilimler’in ortaya çıkışıyla birlikte ortaya çıktığını söylemiştik.
‘Bilimsel sosyalizm’ ise, bir başına ele alınabilecek bir konu olup, ayrı bir yazı dizisinde değerlendirilebilir.
Bununla birlikte Jean Jaurès’in ‘Cumhuriyet olmaksızın sosyalizm güçsüz ve sosyalizm olmaksızın Cumhuriyet bir hiç (vide) olacaktır” sözü de unutulmamalıdır.
Türkiye Cumhuriyeti’nin ise; 2 Mart 1919’da Moskova’da toplanan IIIncü Enternasyonal (Komintern)’de ‘ulusal hareketler’in emperyalizmi yenme konusunda gösterecekleri ‘devrimci dinamik’ olarak değerlendirmesinin ‘en somut’ örneği olduğu söylenebilecektir.
Gerçekten 1905’ten ...

SOL/SOSYAL DEMOKRASİ/SOSYALİZM (9)
Reich’ten Bundesrepublik’e
Aşağı yukarı tüm Orta-Çağ boyunca cermen halkları ve onlara bağlı olanlar, Kutsal Roma-Cermen İmparatorluğu içinde yer almışlardı.
1871 yılında, Almanya İmparatorluğu denilse de ilk modern anlamda ‘Devlet’, Bismarck tarafından kuruldu, ki IInci Reich olarak adlandırılmaktadır.
Burada Napolyon Bonapart’ın ‘İmparatorluk’unun da ‘modern Devlet’ niteliğini taşıdığını anımsatalım.
Şu farkla ki, birincisi ‘federal’ ikincisi ‘merkezî’ karakterde idiler.
Böylece, Bismarkçı Reich 1871-1918 arasında yaklaşık yarım yüzyıl sürmüş oldu.
1918-19 arasında ‘Alman Devrimi’ diye adlandırılan ...