NOYAN UMRUK/ 30 Mart sonrası vaziyetin soğukkanlı analizi


Aradan bir aydan fazla zaman geçti. Artık, seçim güvenliğinde Cumhuriyet tarihinde görülmemiş manipülasyonları dışta tutarsak( Bu da zaten sürpriz değil... Ülkeyi 17 Aralık'a getirenlerden başka tür davranış bekleyenlerin saflık ve beceriksizlikleri CHP MYK'ındaki depremle de tescil edilmiş oldu. Muharrem İnce hariç...) sonuçları sakin sakin değerlendirebiliriz. Değerlendirmeler, resmi seçim sonuçları ve çeşitli kurumların bunu en yakın tahmin eden anket çalışmaları dikkate alınarak, belediye başkanlığı tercihlerindeki subjektif sapmalardan arındırılarak, “Genel Seçim” eğilimini anlayabilmek amacı ile 30 Büyükşehir ilçe belediye meclis üyeliği ve 51 İl genel meclisi üyeliği oy yüzdelerinin ağırlıklı ortalaması üzerinden yapılmıştır.


Yavaş değişime karşı keskin kutuplaşma

Kadim laik-muhafazakâr kutuplaşmamız azgınlaşarak 2011 seçiminden sonra mutlak bir AKP karşıtlığı ile yapışkan bir yandaşlık biçimine dönüştü. 2013 Gezi direnişinden sonra ise bu dönüşüm giderek amansız bir Tayyip “antipatisi ya da hayranlığı”na evrildi.

* 2012 başlarında yüzde 54’lerin üstüne çıkan AKP oyları, aradan geçen 2 yılda yüzde 43’lere doğru azalan bir trend izledi. Bu dönemde, Silivri davalarının toplum vicdanında çöküşü, yeni anayasa çalışmalarının başkanlık sisteminde ısrarı ile başarısızlığa uğraması, Suriye, Gezi olayları, 17-25 Aralık operasyonu, yargı başta olmak üzere Cumhuriyet kurumlarındaki deprem ve açılım süreci gibi birçok sarsıcı gelişmenin bir arada yaşandığını hatırlamak zor değil.

* CHP küçücük artışlar dışında maşallah kazık gibi yerinde duruyor.

* Yavaş fakat istikrarlı artış MHP’de gözleniyor. Oyları 12 senede yüzde 7 oranında artmış.

* Diğer bir kazık ise Kürt siyaseti. Oyları 12 senedir aynı seviyelerde. 2002’de DEHAP’ın aldığı oyla 2014’te BDP ve HDP oylarının toplamı arasında yüzde 1’lik bile fark bulunmuyor.

* Seçim barajı diğer partilere vuruyor. Oyları giderek dramatik şekilde azalıyor.

* AKP’den MHP’ye kayış, 2 buçuk milyon civarında.

Demografik profile bakıldığında

* CHP seçmenin yüzde 54’ü, AKP seçmeninin yüzde 51’i kadınlardan oluşuyor. İlginç nokta ise MHP seçmeninin yüzde 60’ı erkekler.

* MHP ve BDP seçmenleri arasında gençler, 18-28 yaş grubu arasında olanlar, Türkiye ortalaması olan yüzde 25’in üzerinde. MHP oyunun yüzde 33’ünü, BDP ise yüzde 40’ını gençlerden almış. CHP’nin ise en yüksek oy (yüzde 45) aldığı kesim 44 yaş üstü.

* AKP seçmenliğiyle eğitim seviyesi arasında ters yönde bir ilişki var. Eğitim seviyesi arttıkça AKP oyları önemli ölçüde azalırken, özellikle CHP ve kısmen MHP oyları artıyor.

* Diğer ilginç bir nokta gelir gruplarına göre oy tercihleri. Gelirler düştükçe AKP’nin oyları artıyor, CHP’nin oy oranı düşüyor. CHP kent ve sahillerin orta sınıf partisi görünümünde. BDP daha ziyade en alt gelir gruplarından oy alıyor. MHP oyuysa beklenenin aksine alt gelir gruplarında azalıyor.

Seçmenlerin çalışma durumlarına göre

* Devlet memurları, özel sektör çalışanları ve özellikle öğrenciler arasında ise AKP oyu ülke genelinden düşük. CHP’de ise durum tam tersi; emekliler, devlet memurları ve özel sektör çalışanları arasında görece daha yüksek, esnaflar ve ev kadınları arasında daha düşük. MHP seçmen tabanının neredeyse yarısının çalışanlardan, BPD’nin ise öğrencilerden oluşması ilginç.

* Ekonominin iyiye gideceğine inananlar arasında, AKP oyları artarak, yüzde 72’ye ulaşıyor.

Oy kullanmayanlar ve tercihlerde başat unsurlar

* Öncelikle gençlerin, daha eğitimli, ekonomik durumundan şikâyetçi olan ve kriz beklentisinde olanların oy kullanmama eğiliminde olduğu görülebiliyor. Yüzde 4 olan bu oranın yüzde 11’i “sorunları hiçbiri çözemez, yeni parti lazım” görüşünde.

* Hayat tarzı ve parti tercihleri arasındaki ilişki beklendiği gibi. Kendini modern olarak tanımlayanların neredeyse yarısı CHP’ye oy verirken, dindar-muhafazakâr olarak tanımlayanların yarıdan fazlası AKP’ye oy veriyor.

* AKP seçmenleri arasında liderine güven ve sadakat ağırlıkta. CHP ve MHP seçmenlerinde ise rasyonel tercih ve dünya görüşü. BDP’de taraftarlık ve etno-ideolojik tercih öne çıkıyor.

* İlk kez oy kullanan seçmenlerde umutsuzluk hali, “başka ülkeye gitme” eğilimi gelişmekte. MHP ve BDP seçmen grubunda bu eğilim daha güçlü.

Durum bu... Durum çıkarılacak dersleri de zaten içeriyor... Her yaş ve cinsten gençlerin nedense uzak durdukları siyasi bilinçle buluşturularak, toplumda geniş karşılık bulan Gezi Direnişini oya tahvil edebilme becerisini gösterebilmek...Üstelik ne yaptığını çok iyi bilen böyle bir gençlik örgütü mevcut da...