Petrol Diplomasisi

Yürürlükte bulunan Petrol Yasasının "Max Ball" adlı bir Amerikalı tarafından kaleme alındığı herkesçe bilinmektedir. Amerika ve İngiltere'nin petrol üreten ülkelerdeki büyükelçileri, siyasal karar organlarıyla yakın ilişkiler kurmuşlardır. Bu ülkelerin büyükelçileri, zaman zaman petrol şirketlerinin sözcüleri olarak bakanlık merdivenlerini tırmanmışlardır. Petrolün ekonomik önemi, siyasal ilişkilere büyük ölçüde yansımıştır. Bu ilişkileri yok sayıp
- Biz milliyetçiyiz. Neden ülkenin çıkarlarını düşünmeyelim!., gibi gülünç gerekçelerle açıklamalar yapmak hiçbir sorunu çözmemektedir.

Rakamlara göz atalım:
Mobil Şirketi, 1973 yılında, 544.254.000 lira zarar gösterirken, 1974 yılında bu zarar 160.812.653.78 liraya çıkmıştır. Yani, bu Amerikan şirketi geçtiğimiz yıl tam yüz altmış bir milyon liraya varan bir zarara girmiştir. Bu şirket, "ATAŞ" Rafinerisinin ortaklarından biridir. Rafinerinin öbür ortağı British Petrolium Şirketi 1974 yılında ancak 6.800.000 lira kâr etmiştir. "ATAŞ"ın öteki ortağı Shell Şirketinin 1974 yılı kârı yan yarıya inerek 35.721.230 liraya düşmüştür.

Bu üç yabancı şirketin toplam zararı bir yılda 180 milyon lirayı bulmaktadır.

Neden?..

Nedeni açıktır: Yabancı petrol şirketleri, son yıllarda ham petrol fiyatının arttırılmasını istemişler, ancak Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı zam isteklerini reddetmiştir. Bu şirketler, aynı ay içinde,
- En düşük fiyat budur... dedikleri fiyatları derece derece aşağı indirmişler ve en sonunda Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının benimsediği fiyatın da altında bir rakama düşmüşlerdir.

Bu sırada, Milliyetçi Cephe partileri de iktidarı dört oy farkla ele geçirmişlerdir. Benzin bayii bir milletvekilinin evinde yapılan toplantıdan sonra, Demokratik Partinin dokuz milletvekili partilerinden istifa ederek Demirel'in imdadına koşmuşlardır. Bir cumartesi günü güvenoyu alan cepheci partiler, ertesi gün,
- Pazar günü tatildir. Yarını bekleyelim, bile demeden, E-nerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığında yabancı şirketlere karşı direnen yurtsever bürokratları görevlerinden almışlardır.

Milliyetçi Cephenin ilk memur kıyımı neden Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığında başlamıştır?.. Bu bir rastlantı mıdır?..

Siz bunu düşüne durun, ben yazının başına dönerek yine büyükelçilerden söz edeyim:
İngiltere'nin Ankara Büyükelçisi Mr. Horace Philips, 6 Ocak 1975 günü Dışişleri eski Bakanı Melih Esenbel'i ziyaret ederek, konuyu döndürüp dolaştırıp BP'nin zam istemine getirmiş ve
- Eğer Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı şirketin zam isteğine kabul etmezse, petrol ithalini durduracağız, demiş ve birkaç gün sonra da Dışişleri Bakanlığına bu konuda bir mektup yollamıştır.

Unutmayalım: BP, "ATAŞ" Rafinerisinin ortaklarından biridir ve Kıbrıs olaylarında bu rafineri petrol ithalini durdurmuştur.

Evet devam edelim...
- "ATAŞ" Rafinerisinin ikinci ortağı da, Amerikan Mobil Şirketidir. Amerika'nın Ankara Büyükelçiliği Ekonomik ve Ticari işler Müşaviri Albert V. Nuran, 30 Aralık 1974 günü, Dışişleri Bakanlığında bazı yetkililerle görüşmüştür. Bu görüşmede Mr. Nuran, Mobil Şirketinin fiyat konusundaki sorunlarını anlatmış, ayrıca Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığındaki bazı bürokratların kendisiyle görüşmek istemediklerini söylemiş ve bu konuda yakınmıştır. Bu Amerikan yetkilisi, Dışişleri Bakanlığında,
- Beni Enerji Bakanlığındaki ilgililerle görüştürmek için aracılık yapın, demiş ve bunu yazılı olarak da bildirmiştir.

Aynı günlerde, İngiliz Büyükelçisi Mr. Philips, yeniden Dışişleri Bakanlığına başvurarak, basında yabancı petrol şirketleri hakkında çıkan yazıları eleştirmiş ve bu konudaki üzüntülerini bildirmiştir. Anlaşılıyor ki, yabancı petrol şirketleri, başta büyükelçiler, sonra elçiliğin etkili ve yetkilileri, basındaki "milliyetçi-mukaddesatçı" kalemler, yabancı sermaye yanlısı politikacılarla birlikte "eyleme" geçmişlerdir.

Bu konuşmaların ve yazışmaların birer örneği bakanlıklarda dosyalar arasındadır.

Bu belgelerin Meclis araştırması yoluyla, incelenmesi ve petrol şirketlerinin kurdukları ilişkilerin birer birer ortaya çıkarılması gerekmektedir. Çünkü petrol konusu, milliyetçiliğin "turnusol kâğıdı"dır. Öyleki, milliyetçiliğin rengi bu konuyla belli olabilmektedir. Belgeler açıklanırsa, işte belki o zaman CHP kontenjanından Parlamentoya giren Bay Selahattin Kılıç'ın 1966 yılında AP iktidarına yönelttiği,
- Rusya ve Romanya'dan neden petrol satın almıyoruz... sorusu da cevaplandırılmış olur. Böylece, AP ortak grubunun oybirliğiyle onayladığı petrol politikası da yerli yerine oturtulabilir.

Ey CHP'Iİ yöneticiler, milletvekili ve senatörler, daha ne duruyorsunuz?..

Petrol dosyası açmak, petrol kuyusu açmak kadar güç müdür yoksa?..

Uğur MUMCU - Cumhuriyet, 9 Mayıs 1975