Sivas Kongresi ve Atatürk'ün vicdanındaki milli sır

Sivas Kongresi, 100 yıl önce bugün toplanmıştı. Hem katılımcıları hem de kararlarıyla ulusal bir kongreydi. Yurt çapındaki tüm yurtsever, millici, işgal ve ilhak karşıtı örgütler, tüm Müdafaa-i Hukukçular, Kuvayi Milliyeciler, Sivas Lisesi’nde düzenlenen kongrede bir araya gelip, tek bir çatı altında toplanmaya karar vermişlerdi: Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti. Cemiyetin temsil heyeti başkanlığına Mustafa Kemal Paşa seçilirken, ilerleyen yıllarda Sivas Kongresi, Cumhuriyet Halk Fırkası’nın ilk kongresi olarak parti tüzüğüne yazılacaktı.

Kurtuluşun ve kuruluşun birlikte kotarıldığı, iç içe geçtiği günlerdi o günler. Sivas Kongresi’nde, “Milli sınırlar içinde vatan bir bütündür, bölünemez” kararı alınmıştı. “Her türlü işgal ve müdahaleye karşı millet birlikte kendisini savunacak ve karşı koyacaktır” denilmişti. “Kuvayi Milliye’yi amil ve irade-i milliye’yi hâkim kılmak esastır” ilkesi benimsenmişti. “Manda ve himaye kabul edilemez” diye dünyaya haykırılmıştı.

Kongrenin toplanmasını engellemek, Mustafa Kemal’i tutuklamak için çok çabalayan Saray ve İstanbul Hükümeti, başaramamıştı. Henüz Samsun’a çıkmadan önce Mustafa Kemal Paşa’yı takibe alan İstanbul’daki İngiliz istihbaratı ise bir süre sonra Londra’ya şu notu geçmişti: “Türkler, Cumhuriyete gidiyor.” Osmanlı Genelkurmayı’ndaki, Harbiye Nezareti’ndeki gizli sicilinde “Cumhuriyetçidir” diye yazan, yıllar sonra bir soruyu yanıtlarken, “Ben Cumhuriyet’i vicdanımda milli bir sır gibi sakladım” diyen Mustafa Kemal Paşa, kongreler yoluyla Cumhuriyetin temellerini atmaktaydı. Nitekim tabandaki bu katılım ve irade sonucunda, 23 Nisan 1920’de Ankara’da Türkiye Büyük Millet Meclisi açılacaktı.

100 yıl sonra, 200 yıl geriye düşmek

İşte bu koşullarda verilen Milli Mücadele ve kurulan Cumhuriyetin 100. yılında Türkiye, 100 değil, 200 yıl geriye doğru adımlar atıyor. Meclis işlevsiz kılındı, hem de anayasa referandumuyla. Yargının bağımsızlığını ve tarafsızlığını yitirdiğini bizzat barolar vurguluyorlar. Adli yılın açılışı, ilgili yargı kurumlarının yerleşkelerinde değil, aynı zamanda parti genel başkanı da olan Cumhurbaşkanı’nın isteğiyle, Cumhurbaşkanlığı külliyesinde yapılıyor. İktidara mensup bir milletvekili, beğenmediği kaymakamı sürgün ediyor. Halk yoksullaşıyor. Eğitim ve sağlık; holdinglerin, tarikat ve cemaatlerin egemen olduğu, öğretmenin ve doktorun pazarlama elemanı, öğrencinin ve hastanın müşteri, okulun ve hastanenin işletme olarak görüldüğü, tamamen piyasalaşmış, kamu hizmeti niteliğini fazlasıyla yitirmiş alanlar. Devlet ve toplum yaşamında akıl ve bilim, ehliyet ve liyakat, laiklik ve hukuk, büyük ölçüde dışlanmış durumda.

Kadına yönelik şiddetin, çocuklara yönelik cinsel istismarın önüne geçilemiyor. Kurumlara güven azalıyor. Beyin göçü hızlanıyor. Yolsuzluk, usulsüzlük, torpil, adam kayırma, rüşvet, ihaleye fesat karıştırmak adeta kurumsallaşıyor. Dış politikada Atatürk’ün temel ilkeleri bir kenara itiliyor. Ulusal bütünlük örseleniyor. Yurttaş kimliği hırpalanıyor. Etnikçiliği solculuk, mezhepçiliği devrimcilik, hemşericiliği ilericilik sanan çarpık bir anlayış kök salıyor siyasette.

Kısacası, Cumhuriyetin ilke ve hedeflerinden uzaklaşmak kimseyi daha Müslüman, daha milliyetçi, daha solcu, daha liberal yapmıyor. Türkiye’yi zayıflatıyor.

Barış DOSTER, 4 Eylül 2019