SOYUTLAMA ÜZERİNE (16)
Soyutlamanın Hegel’deki ‘iyi’ ya da daha sonra Marx tarafından ‘gerçek’ soyutlama olarak adlandırılması, kimi zaman ‘bilimsel’ diye de nitelendirilmektedir.
Ne var ki, Marx’ın adının geçmesi hemen Marksizmin politik yönüyle ilişkilendirilip yerleşik bir önyargıyla dışlanmasına yol açabilmektedir.
Dahası bir ‘yöntem’ olarak değil ama Marksizmin ‘mekanist’ yorumu, geçen yüzyılın başında olduğu gibi ‘teleolojik’ boyutlarına da vardırılmaktadır.
Ancak daha sonra, ‘teleoloji’ yerine ve hatta onun karşıtı olarak ‘teleonomi’ terimi icat edilmiştir denilebilir.
Böylece ‘evrim’in kaçınılmaz erekselliği yerine ‘rastlantı’ ve ‘belirsizlik’lere de yer vereceği ileri sürülmüştür.
Öyle ki, bir amacın gerçekleştirilmesine yönelik kimi fenomenlerin sistematik biçimde tasarlanmasından onların ‘otoregülasyon mekanizması’na ulaşılabilecektir.
Burada, yeni bir parantez açarak, 1980’lerden sonra, sözde Marksizmin ‘teferruat’larından (Fr-foutaises, İng-bullshit) arındırılıp yeniden-canlandırılması girişimlerine de değinmemiz gerekecektir.
Bu paranteze gerek duymamız ise, daha önceki bölümlerde ‘soyutlama’nın bir anlamda ‘çözümleme’ biçiminde anlaşılabileceğine ilişkin saptamamızdır.
Nitekim, küreselleşme ya da neo-klasik anlayışın Thatcher-Reagan formülasyonuyla atağa geçmesiyle eşzamanlı olarak bir ‘Çözümlemeci Marksizm’ anlayışı da geliştirilmeye çalışılmıştır.
Fransa’da Fabien Tarrit’in ‘Analitik Marksizm:eleştirel bir giriş’ (Le Marxisme Analytique: une introduction critque, Syllepse, Paris 2014) başlıklı çalışmasında; örneğin tarih alanında Gerald Alan Cohen’in, ekonomi kuramı alanında John Roemer’in, sosyal sınıflar alanında Erik Olin Wright’in, bireysel ussal seçim kuramı alanında ise John Elster’in çalışmalarına gönderme yapılmaktadır.
Bu çözümlemeci (analitik) marksistlerin ortak noktası ise, Marx’ın görüşlerine yeni ‘çözümlemeci’ bir yöntem uygulayarak ‘teferruat’larını atıp ya da düzelterek tamamlamaktır (1).
Bu yaklaşım ya da ‘akım’ın amacının, Marksizm’i kapitalizmin bir ‘çözümleme aracı’ olarak değil ama onun kuramsal çerçevesini Popperci anlamda ‘yanlışlama testleri’ne tutmak biçiminde özetlenebilir.
Dolayısıyla, bizim burada ‘soyutlama’yı (ve zorlayarak da olsa çözümlemelerimizi de diyebiliriz), Marksizm dahil herhangi bir kuramın yanlışlama ya da doğrulanması biçiminde değil ama doğrudan bir ‘bilgi edinme’ ya da ‘anlama’ amacıyla ele aldığımızın altını çizmemiz gerekmektedir.
Yani, burada, herhangi bir yaklaşımın özetini yapmak değil ama, deyim yerinde ise özgün bir yaklaşım geliştirmeye çalıştığımız söylenebilir.
Oysa bu yeni ‘çözümlemeci’ler Lafargue’ın 1891’de söylediği “Bilimde gerçek ilerleme ancak matematik kullanılarak sağlanabilir” sözüne uygun bir biçimde, çözümlemelerini matematiğe dayandırmaktadırlar.
Marksist kuramın matematikle arasının iyi olmadığı şöyle dursun, matematiğin kendisi bir başına ‘soyut’ değil midir?
Açıkça ‘matematiksel ekonomi’ ve ‘analitik felsefe’ konusunda daha ileri gidemeyeceğimizi itiraf edelim.
Ancak ‘soyuttan somuta’ giderken ‘entelekt’ yerine ‘matematik’e teslim olmayı kendi payımıza kabul edemeyeceğimizi de belirtmeden geçmiş olmayalım.
Nitekim, Fabien Tarrit’e göre bu ‘Analitik Marksistler’, Marksizmin ‘yöntembilimsel bütünlüğü’nü dikkate almadıkları gibi, kendilerinin istedikleri ‘bütünlük’ü de sağlayamamışlardır.
Kaldı ki, Popperizm’in ‘bütünlükçülük’ karşıtı olduğu da zaten bilinmektedir.
Hem daha fazla dağılmamak ve hem de bu zorunlu parantezi kapatmak için burada keserek, konumuza dönebiliriz.
(Sürecek)
(1) Konuyla ilgilenenler için ekonomi alanında Pranab Bardhan, John Roemer, Samuel Bowles, Howard Petith ve Thomas Piketty; tarih alanında Robert Brenner; felsefe alanında Hillel Steiner, Philippe Van Parijs, Seana Shiffrin; politika alanında Adam Przeworski, John Elster, Robert Jan van der Veen, Stathis Kalyvas; sosyoloji alanında Erik Olin Wright ve Alan Carling’in isimleri sayılabilir.