Talabani’nin veto ettiği yasa ve Kerkük!

Geçen hafta Türkiye’nin Başbakanı Bağdat’a gitti. Türkiye’nin Irak’la özellikle de Kuzeydeki kukla yönetimle ilgili yeni açılımlardan söz edildi. Irak’la adeta diplomatik şaka yapar gibi bir de “Yüksek Stratejik İttifak Belgesi” imzalandı. “25 milyar dolar” lık yatırım hedefi açıklandı. Türkiye’nin Başbakanı “Ortak geleceğimizi tehdit eden PKK’yla ilgili gördüğümüz destekten dolayı kardeşim Maliki’ye ve Kuzey’deki güçlere teşekkür ederim” dedi.

Talabani’nin Kerkük ihaneti!

Türkiye Başbakanı Türkiye’ye döndü. Irak Cumhurbaşkanı sıfatını taşıyan Talabani de ilk iş olarak “Irak İl, İlçe Meclisleri Seçim Yasasını” veto etti. Veto edilen yasanın 24. Maddesi Kerkük’le ilgiliydi. Türkiye ve Türkmenleri çok yakından ilgilendiren yasanın ilgili maddeleri şöyleydi:

- Kerkük vilayeti ve ona bağlı ilçe ve nahiyelerin meclis seçimleri, aşağıda geçen 4. fıkra gereğince oluşturulan komisyon görevini tamamlayana kadar ertelenir. Erteleme süresi içinde 2008 yılında çıkan 13 Nolu yasanın 2. maddesi ve 2008 yılında çıkan 21 Nolu İller Yasası’nın 7. maddesinde beyan edilen hususlarda İl Meclisi’nin kararları ana oluşumlar (Türkmen - Arap - Kürt) arasında uzlaşma yoluyla alınır.

- Kerkük’te otorite, üç ana oluşum arasında paylaşılır, bu da üç ana oluşumun her biri için (Arap - Kürt - Türkmen) %32, Hıristiyanlar için ise %4 oranında gerçekleşir. Otoriteden kastedilen şudur: Bir bakanlığa bağlı olan ya da olmayan tüm sivil ve güvenlikle ilgili daireler. Bu kapsama 3 egemen makam (Meclis Başkanı - Vali - Vali Yardımcısı), Meclis Komisyonları başkanlıkları ve her kademedeki kamu görevleri dâhildir.

- Komisyon çalışmalarının özgür ve mesleki bir şekilde yürütülmesinin garantiye alınması amacıyla Kerkük’ün güvenlik dosyası, hâlihazırda Kerkük vilayetinde görev yapan askeri birliklerin yerine, Irak’ın orta ve güney bölgelerinden getirilen askeri birliklere tevdi edilir. Siyasi partilere bağlı güvenlik güçlerinin dışarıya çıkarılması üzerinde durulur.

- Yukarıda beyan edilen 2. maddede ve aşağıda beyan edilen 5. maddede geçen görevleri yerine getirmek üzere bir komisyon kurulur. Komisyonun oluşum oranı, içinde her oluşumdan iki milletvekili olmak kaydıyla ana oluşumların her birinden dört üye ve Hıristiyanlardan bir üye şeklindedir. Komisyon, kararlarını üye sayısı çoğunluğuyla alır. Komisyona ayrıca hükümet de Başbakan’ın adlandıracağı üyelerle katılır.

- Komisyon’un Görevleri:

1.Yukarıdaki ikinci fıkrada beyan edilen otorite paylaşımının mekanizmasını belirlemek,
2. 09.04.2003 tarihinden sonra Kerkük vilayeti dâhilinde meydana gelen özel ve kamu taşınmaz mallarına yapılan tecavüzleri belirlemek,
3. Komisyon, elde edilen sonuçlara göre seçmen kütüklerini oluşturup, yenilemek üzere tavsiyelerini Yüksek Seçim Kurulu’na sunmak.
4. Kerkük İl Meclisi seçimleri, Komisyon tüm tavsiyelerini ve elde ettiği sonuçları Parlamento’ya sunduktan sonra yapılır. Seçim tarihi ve mekanizması Parlamento tarafından belirlenir.

Çözüm çözümdür saflığı!

Aslında yukarıdaki yasadaki önerilere benzer bir teklifi, daha önce Talabani Türkmenlere önermişti. Yasanın Talabani tarafından veto edilmesi kendisinin ne denli samimiyetsiz olduğunu göstermektedir. Bu durum Talabani’nin Kerkük’te barış ve çözüm istemediğinin açık kanıtıdır. Başbakan Erdoğan’ın PKK terörü konusunda Türkiye’ye yardımcı olduğu gerekçesiyle teşekkür ettiği kuzeydeki güçlerin kararlılığını göstermektedir.

İşin özü Barzani/Talabani Kerkük’ün statüsünü tartışmayı, KYP/KDP’ye bağlı silahlı güçleri Kerkük’ün dışına çıkarmayı kabul etmemektedir. Bu durum Peşmerge liderlerinin, Kerkük’teki fiili ve hukuksuz işgalleri sürdürme kararlığında olduklarını göstermiş olmaktadır.

Birilerinin sandığı gibi Irak’a yapılan ya da yapılacak olan üst düzey ziyaretler sorunları çözmeye yetmemektedir. İktidarın tek taraflı taviz cömertliği, bir adım önde olma gayretkeşliği, ’çözüm çözümdür’ saflığı, ülkenin uzun vadeli çıkarlarını tehdit etmektedir. Bunu şimdilerde göremeyenler, gelecekte yaşamaları mukadder olan acı sonuçlarına katlanmaya hazırlıklı olmalıdır.

---

Kaynak

Irak’ta Yerel Seçim Yasası ve Kerkük
Dr. Serhat ERKMEN


22 Temmuz Salı günü Irak meclisinde 127 oyla kabul edilen yerel seçim yasası, Irak Başkanlık Konseyi tarafından veto edildi. Yerel seçim yasası gerek içeriği ve çıkarılış biçimi, gerekse veto edilişi ve sonuçları açısından Irak iç politikasını etkileyecek özellikler taşıyor. Hükümet tarafından önerilen yerel seçim yasası seçim listelerinin belirlenmesi, azınlıklara belirli kotalar sağlanması, kadın adaylara yer verme zorunluluğu, seçim sürecinde dinî sembollerin kullanılması gibi birçok konuyu içeriyor. Ancak, yasanın reddedilişinin temel nedeni tarafların Kerkük üzerinde anlaşamamalarına dayanıyor.

Yasada Kerkük konusunda anlaşmazlık çıkartan maddeler ise; vilayet meclisinde Kürtler, Araplar ve Türkmenler arasında eşit olarak 32 üyenin temsili, seçimin ertelenmesi, idari pozisyonların eşit olarak dağıtılması ve Kerkük’te güvenliğin peşmergeler yerine orta ve güney Irak’tan gelecek askerler tarafından sağlanmasıdır. Ancak, yasanın Başkanlık Konseyi tarafından reddedilmesinin resmî gerekçesi Kerkük’le ilgili maddesinin gizli oylamayla kabul edilmesidir.

Irak meclisi kurulduğundan beri pek çok önemli yasa küçük çaplı siyasi tartışmalar veya krizler yaratmıştı. Son örnekte Kerkük sorunu ön plana çıkarılsa da aslında sorun daha derinlere iniyor.

Iraklı Kürtlerin yerel seçim yasası karşısındaki duruşları şöyle özetlenebilir: Bu grup, Kerkük’te referandumun bir an önce gerçekleşmesini, bunun mümkün olmaması durumunda ise referandum oluncaya kadar bazı küçük tavizler vererek mevcut durumun devam etmesini istiyor. Hâlihazırda, Iraklı Kürt gruplar askerî gücü ellerinde tutarak Kerkük’teki gelişmeleri yönlendiriyor ve bu güçlerini, Kerkük vilayet meclisini ve idari makamları kontrol ederek pekiştiriyorlar. Konuya bu bağlamda bakıldığında, yasayla getirilmesi planlanan değişikliklerin Iraklı Kürt grupların savaştan sonra Kerkük’teki kazanımlarının büyük bir kısmını ortadan kaldırabileceği söylenebilir.

Yerel seçim yasası Iraklı Şii Araplar arasındaki güç mücadelesini de ortaya koyuyor. Yasa, Sadr’a karşı yaptığı operasyonlarla başarı kazanan ve rüştünü ispatlamaya çalışan Maliki hükümeti ile Şii Araplar arasında en güçlü grup olarak ön plana çıkan İslami Yüksek Konseyi (IİYK) arasındaki güç mücadelesi açısından bazı işaretler taşıyor. Örneğin, IİYK de yasaya karşı bir tavır takındı. Yasanın Başkanlık Konseyi’nce reddedilmesinden sonra Mesut Barzani’nin Bağdat’a yaptığı ziyaretler içinde en çok El Hekimle yaptığı görüşme öne çıktı. Başbakan Maliki’nin üyesi olduğu Dava Partisi üyelerinin büyük bir kısmı ise yasaya olumlu oy kullandı. Ancak, bazıları gizli oylama maddesi nedeniyle oylamadan çıktıklarını fakat yasayı desteklediklerini söylediler. Yasanın oylanması sırasındaki ve sonrasındaki görüntü, daha önce petrol yasası konusunda oluşan gruplaşma görüntüsüne benziyor.

Gelinen noktada, yerel seçimlerin kaderi ve tarafların tutumları hakkında şunlar söylenebilir:
Yasanın Başkanlık Konseyi tarafından veto edilmesiyle birlikte Irak’ta yerel seçimlerin 2008 yılı içinde gerçekleşme olasılığı çok azalmıştır. Irak seçim komiserliği tarafından daha önce yapılan açıklamaya göre zaten 1 Ekim 2008 tarihine kadar seçimlerin yapılabilmesi mümkün görünmüyor. Seçimlerin ancak 22 Aralık 2008’de gerçekleşebileceği belirtiliyor. Bununla birlikte, meclisin 31 Temmuz’a kadar toplanıp yasayı geçirmemesi hâlinde araya girecek yaz tatili yüzünden seçim 2009 yılına ertelenmek zorunda kalacak. Bugünkü şartlarda, 31 Temmuz’a kadar yasanın kabul edilmesi zor görünüyor. Çünkü, meclisin yeniden toplanıp aynı yasayı kabul etmesi hâlinde, Başkanlık Konseyi’nin yasayı bir kez daha veto etme hakkı bulunuyor. Başkanlık Konseyi’nin bu ikinci vetosu ise ancak yasanın beşte üç oy oranında kabul edilmesiyle aşılabilir ki; bu Irak’taki siyasi denklem itibarıyla mümkün görünmüyor. Yasanın ertelenmesine tarafların yaklaşımı ve genel politik denklem üzerindeki etkilerine bakıldığında ise akla şunlar geliyor:

Sünni Araplar ve Türkmenler dışındaki gruplar yasanın ertelenmesinden belli avantajlar sağlayabilirler. Yukarıda da belirtildiği gibi Kürtler referandumun hemen yapılmasını istemekle birlikte, referandumun yapılmaması hâlinde mevcut durumun devamından yanadırlar. Yasayla bir değişiklik geleceğine, mevcut durumun sürmesi yeğdir. Maliki hükümeti ve IİYK ise Sadr’ın güç kaybının devam etmesini ve burada doğacak boşluğu kendilerinin dolduracağı düşüncesinde olabilirler. Önceden Sadr’ın yapılacak yerel seçimlerde büyük bir başarı kazanacağı beklentisi hâkimdi. Ancak, Sadr’ın Basra Operasyonu’yla başlayan düşüşü Bağdat ve Amara’da devam ediyor görünmektedir. Dolayısıyla, yerel seçimlerin ertelenmesi diğer Şii gruplar için Sadr’ın daha da zayıflaması ve yerinin kendileri tarafından doldurulması için bir fırsat olarak görülüyor olabilir. Sünni Araplar ise ABD’yle yaptıkları işbirliği sayesinde yakaladıkları yükselişin zaman içinde azalmasından endişelendiklerinden, denklem değişmeden bir an önce yerel seçimlerin yapılmasını istiyorlar. ABD ise yerel seçimleri Baas’tan arındırma ve petrol yasasıyla birlikte siyasal uzlaşma sürecinin en önemli parçalarından birisi olarak gördüğünden bir an önce yapılmasını istiyor.

Konuyla ilgili olarak şimdilik düşülebilecek son not, bu yasayla Maliki’nin merkezde güç kazandıkça Kürtlerin ve IİYK’nin taleplerine daha az yanıt verdiği ve bazı konularda meydan okuduğudur. Maliki hükümeti, yerel seçim yasasında Kerkük konusunda Kürtlere mesaj verirken, seçim sürecinde dinî sembollerin kullanılmasının yasaklanması da IİYK’ye karşı bir hamle olarak algılanabilir. Denkleme bu perspektiften bakıldığında, Irak’ta işgalden sonra kurulmuş olan ittifakın bir kez daha önemli bir konuda çatlak verdiği; ancak taraflar arasındaki uzlaşı arayışlarının sona ermediği söylenebilir.

---

Kaynak