Roche'un, Türkiye'den 1.4 milyon avro değil 22.1 milyon avro hortumladığı belirlendi.

Türkiye'deki en büyük ilaç vurgunlarından birini gerçekleştirdiği ortaya çıkan Roche'un, Türkiye piyasasından hortumladığı paranın 1.4 milyon avro değil 22.1 milyon avro olduğu belirlendi.

Roş'un ilaçlarını dağıttığı Amgen firması, Neupogen adlı kanser ilacına ilişkin Türkiye'ye Roche tarafından verilen fiyatın, diğer ülke fiyatlarından yüzde 400 daha fazla olduğunu bildirdi. Roche'un, Türkiye'den, ilacın kutusunda bin 866,04 avro olmak üzere 11 bin 128 kutudan 20 milyon 765 bin 293,12 avro fazla kazanç sağladığı kaydedildi.

Türkiye gündemini 2004 yılından beri meşgul eden Roche ilaç şirketinin, haksız kazanç edinmesi konusunda değişik bir bilgi de Roche'un Türkiye’de dağıtımcılığını yaptığı, kemoterapi gören kanser hastalarında kullanılan filgrastim türü ilacın üreticisi ABD merkezli Amgen firmasından geldi.

Roche'un Türkiye’de uğradığı yasal soruşturmalar dolayısıyla konuyu Türkiye piyasasından silinme kaygısıyla ayrıca ele alan Amgen, bir yandan uluslar arası ticari sorunlarda hakemlik yapan Tahkim'e Walder Wyss ve Ortakları Hukuk Bürosu araclığıyla başvurup Roche ile anlaşmayı sona erdirme girişiminde bulunurken bir yandan da kendi temsilcileri aracılığıyla olayı araştırıp 135 sayfalık bir rapor hazırlattı.

12 Ekim 2007 tarihli raporda, Roche'un “Türkiye hortumu”nun şekli ve “hortumun parasal büyüklüğüne ilişkin” detaylı ve farklı bilgiler yer alıyor.

AMGEN ROCHE İLİŞKİSİ

Raporda yer alan bilgilere göre, kemoterapi gören kanser hastalarında kullanılan Neupogen adlı 30 ile 48 mg formları filgrastim türü ilacı 1980'li yılların sonuna doğru geliştiren Amgen firması, araştırma geliştirme maliyetlerini gözeterek ilacın genel dağıtımını dünya ölçeğinde Roche firmasına verdi. İki firma arasında gelişen bu ticari ilişki, Roche’un aynı amaçlı bir başka ilacı dağıtmaya başlaması ertesinde de sürdü.

MEVZUATA UYULMADI REFERANS ÜLKE GÖSTERMEMEK İÇİN DİRENDİ

Amgen'in raporunda, ilaç alımlarında “maliyet temelli” fiyatlandırma yöntemini kullanan Türkiye'nin 14 Şubat 2004 tarihinde geçiş yaptığı “referans fiyatlandırma” sistemine Roche'un bilinçli bir şekilde uymadığı ortaya kondu.

Yeni sisteme göre Türkiye'de satışı söz konusu olacak ilaçların piyasaya sürüldüğü en az beş başka ülke fiyatı ile ihracatın yapıldığı ülke fiyatının Sağlık Bakanlığı'na referans olarak verilmesi, Bakanlığın da fiyatlar arasından en düşüğünü yerli paraya çevirerek fiyat koyması öngörülürken, Roche ilk fiyat bildiriminde herhangi bir referans ülke göstermedi.

Sağlık Bakanlığı bu eksikliği fark ederek teklifi reddetti ancak ikinci fiyat bildiriminde de Rochereferans ülke göstermemekte direndi.

TEK REFERANS ÜLKE BİLDİRİLDİ

Roche, fiyat bildiriminde referans ülke zorunluluğunu en sonunda yerine getirmek zorunda kaldı. Buna karşın yapılan bu bildirim de mevzuata uygun şekilde olmadı. 5 referans ülke ile ihracatın yapıldığı ülkenin fiyatlarını sunma zorunluluğu olan Roche, sadece bir ülkeyi referans gösterdi.

Roche, Neupogen ilacının 30 mg formu için İtalya'yı, 48 mg formu için de Yunanistan'ı referans verdi. İki ülkenin bilgisine de sahip olduğu görülen Roche'un ilaçların ayrı ayrı formlarına şart olmasına karşın birer ülkeyi referans göstermesi dikkat çekti.

YUNANİSTAN’DA KUTUSUNU ALABİLDİĞİN FİYATA TÜRKİYE'DE TANE

Roche'un yolsuzluğunu şekillendiren taşlardan bir diğerini ise referans gösterdiği ülkelerdeki fiyatları doğru iletmemesi oluşturdu.

Roche, Neupogen 48 için Yunanistan’dan bir fiyat verirken, tek bir şırınganın fiyatını 475,80 Avro olarak iletti.

Bir kutuda 5 şırıngalık miktar bulunduğu göz önüne bulundurulduğunda Neupogen 48'in kutusunun Türkiye pazarına girişi 2379 Avro oluyor. Raporda, aynı beşli kutunun Yunanistan’da 512,96 Avro'ya satıldığı dikkat çekerken, Roche Türkiye pazarından neredeyse bir şırıngadan kutunun bedelini çıkarttı. Verilen referans fiyat gerçek fiyatın % 400 fazlasına denk geliyor.

İLACIN 30 MG'LİK FORMUNDAKİ KURNAZLIK

Neupogen ilacının 30 mg formunda da ilginç bir dolandırıcılık yöntemi izlendi. Roche, Neupogen 30 için de ilaç fiyatlandırma formu beş referans ülke ve ihracat ülkesinin referans fiyatlarını verecek şekilde doldurmak yerine, en ucuzu olmayan İtalya’yı tek referans ülke göstererek Sağlık Bakanlığı’na bildirdi.

Roche gerektiği gibi davranıp bütün ülkelerden fiyatları alıp verseydi, Neupogen 30'da da Yunanistan’ın en düşük fiyata sahip olduğu, bunun 2002 yılından beri böyle olduğu görülecekti.

BİR DE YANLIŞI YANLIŞLA ÖRTMEYE ÇALIŞTI

Raporda, Roche'un süreç içinde amacını örtmeye çalışmak için farklı yöntemler denediği de ortaya kondu. Roche'un Türkiye'deki haksız kazanç yöntemlerinin kısmen de olsa Türk yetkililer tarafından fark edilmesi üzerine Amgen'i suçlama yolunu seçtiği, Amgen'in fiyat gönderimi yapmaması nedeniyle yüksek fiyatlandırmaların yaşandığını savunduğu belirtilen raporda, bu iddiaların da doğru olmadığı kaydedildi.

Roche'un yanlış bildirim yaptıktan bir yıl sonra 20 Mayıs 2005 tarihinde kendilerinden fiyat talebinde bulunduğu, bunun üzerine de 12 Haziran 2005 tarihinde Amgen olarak gönderim yaptıklarını kaydeden Amgen raporda, Roche'un Sağlık Bakanlığı'na kendilerinden aldığı bilgiler ışığında yine yanlış bildirim yaptığını belirtti. Raporda, şöyle denildi:

“Roche, Sağlık Bakanlığı’na yanlış bildirim ve temsilde bulunduktan on dört ay sonra 15 Temmuz 2005’te yeni bir bildirimde bulunarak 5'li Neupogen 30 ve 48 için referans ülkelerde % 5 bir fiyat düşmesi olduğunu söyleyerek dosyasını vermiştir.

Ancak, söz konusu referans ülkelerde 6 Mayıs 2004’ten 15 Temmuz 2005’e kadar herhangi bir fiyat değişimi olmamıştır. En düşük fiyat olan Yunanistan fiyatı Neupogen 30 için de 48 için de hala değişmiş değildir. İlk kez 1 Mart 2007’de Yunanistan’da % 5’lik bir artış olmuştur.

Bu yeni bildirimin tek amacı, açıkçası daha önce 6 Mayıs 2004’teki yanlış bildiriminin üzerini bir başka yanlışla örtmektir. Roche muhtemelen, Sağlık Bakanlığı’nın ve devletin kendisinin bilerek yaptığı ve haksız kazanç elde etmesini sağlayan “yanlış”larının anlaşılmamasını umarak Neupogen fiyatları ile ilgili bu düzenlemeye gitmiştir.”

ROCHE'UN GÖZBEBEĞİ BEŞER

Roche'un Türkiye'deki ihalelerinin de tek bir ecza deposu tarafından üstlenilmesi de Amgen'in raporunda dikkat çekilen noktalardan biri oldu.

Raporda, Roche'un diğer toplantıcıları 'tehdit' ederek ihalelere Beşer dışında bir toptancının girmesini engellediği savunularak, “İhalelere giren Vetilpa ve Afyon toptancıları, kendilerine bir daha Roş ürünleri verilmeyerek cezalandırılmıştır” denildi.

Beşer'in sahiplerinin ifade ettiğinin aksine kar marjlarının yüzde 103,37 olduğu belirtilen raporun bu kısmını aynen aktarıyoruz:

“Bu, toptancılar için en yüksek kar marjını yüzde 4 olarak belirleyen fiyatlandırma düzenlemelerine aykırıdır. Aşırı karı perdelemek için Roche Türkiye ilaçları Beşer'e düşük indirimlerle satıyor, Beşer de indirimi 'satış indirimi' ya da 'genel idari gider' olarak faturalandırıyordu.

Bu, Rakabetin Korunmasına Dair Kanun'a aykırı bulunmuştur. Bu ayrıca bir nevi vergi kaçırma olarak da ilgili makamlarca tanımlanmıştır.”

HORTUMUNDAN ROŞ'A 1.4 DEĞİL 22.1 MİLYON AVRO AKTI

Raporun Roche'un izlediği yöntemlerle Türkiye pazarından kazandığı para miktarına ilişkin bölümü ise hortumunun bilinenin çok çok üstende olduğunu gösteriyor.

Neupogen 30 için 15.327 kutudan kutu başına 68,35 Avro; Neupogen 40 içinse 11.128 kutudan kutu başına 37.49 Avro olmak üzere toplam 1.471.623,72 Avro haksız kazanç elde ettiği Türkiye tarafından belirlenen Roche'un, Sağlık Bakanlığı'na 1.4 milyon Avro ödeme yaptığı belirtilen raporda, miktarın 1.4 milyon değil 20 milyon Avro olduğu kaydediliyor. Raporun söz konusu bölümünden şu bilgiler yer alıyor:

“Ancak yukarıda belirtilen rakamlar daha farklı sonuçlara ulaşılmasına yol açıyor. Yukarıda da belirtildiği gibi, Amgen Roche’un Sağlık Bakanlığı’na Neupogen 48 için 2379 Avroluk bir fiyat bildiriminde bulunduğunu belirtiyor.

Bu durumda Roche’un sattığı 11.128 kutudan kutu başına 1866.04 Avro kazanmış oluyor ki bu da toplamda 20.765.293.12 Avroluk bir haksız kazancın sadece Neupogen 48’den elde edildiğini göstermektedir.

Bu rakamlara göre Roche’dan tahsil edilen 1.4 milyon Avroluk bedel aslında toplam haksız kazancın ancak yüzde beşi civarına tekabül etmektedir.”

HAYATİ ÖNEM TAŞIYAN İLAÇ HORTUMUN KAYNAĞI

Roche'un Türkiye ilaç pazarını dolandırdığı, Amgen firmasının filgrastim ilacı, Türk Eczacılar Birliği'nin resmi açıklamalarında da kanser hastalari için hayatı önemde gösteriliyor.

Türk Eczacılar Birliği “Kanser hastaları için hayati öneme sahip olan bu ilaç, tedavi sırasında vücut direncinin düşmesinin ardından vücut savunmasını artıran maddenin kandaki miktarını artırmaktadır” şeklindeki ifadelerle tanımlanıyor.