​​​​​​​Türkiye neden üretmiyor?

Gaziantep'ten Adıyaman'a giderken, yolda kendi ürettiklerini satan çiftçilerin tezgahlarını gördüm.

Tarladan koparıp, kilosunu 2 liradan satan çiftçi ile bir müşterinin tartışmasına şahit oldum.

Lüks aracı ile tarlanın hemen yanında durup karpuz pazarlığı yapan adam 2 lira olan karpuzun kilosunu çok pahalı bulduğunu söyledi.

Oysa markette karpuzun kilosu 1.5 liraydı.

Çiftçi mahcup bir tavırla kendini savunmaya çalıştı:

"Abi o karpuzlar ithal. Biz onlarla yarışamayız. Zaten seneye ekmeyeceğim!"

Karpuzun merkezi konumunda olan Güneydoğu'da çiftçi ithalata yenilmiş durumda.

Müşteri 50 kuruş daha ucuz diye ithal karpuzu yerliye tercih ediyor.

Çiftçi neden üretsin ki!

Bundan 5-6 yıl önceydi. Türkiye'nin en büyük GMS operatörü dönemin Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım'ın eline Çin malı bir telefonu verip, "Türkiye'nin ilk yerli ve milli cep telefonu" diye tanıttı.

O gün bütün gazeteler manşetten verdi: Türkiye artık cep telefonu üretiyor!

Oysa bakanın eline verilen telefon Çin'de üretilmiş bir telefon. Bu telefonun yerli ve milli olan tek şeyi zil sesi olarak zurna kullanılmasıydı.

Bugün o telefondan eser yok! Kimse çıkıp da; ya o bakanın eline verilen yerli ve milli cep telefonu nerede, fabrikası ne oldu? demiyor.

Geldik günümüze.

Dünyanın en değerli şirketi Apple'nin yeni model telefonu geçen hafta tanıtıldı. Apple'nin borsada bir günlük değer artışı bile bizim 1 yıllık ihracatımıza bedel. Bu şirket iphone 12 modelini tanıttı. Telefon bin dolardan satılacak.

Gözler hemen bu telefonun Türkiye fiyatına çevrildi: 23 bin lira!

Yandaş basında dahil hemen manşet attı: Bu fiyata araba mı satıyorlar! Altı üstü bir cep telefonu!

Evet altı üstü bir cep telefonu! 23 bin lira olur mu?

Apple şirketi bizi soymaya mı çalışıyor?

Hayır! Apple şirketi son 5 yıldır telefonlarına hiç zam yapmıyor. Ortalama fiyatları hep bin dolar civarında.

Peki bize niye 23 bin liradan satıyor?

Bize 23 bin liradan satan Apple değil, devlet!

Apple ürettiği her bir iphone telefondan yaklaşık 200 usd kazanıyor. Şirketin dünya genelinde 20 bin çalışanı var. Devasa bir şirket ve arkasında büyük bir AR-GE var. Her yıl bu çalışmalar için yaklaşık 10 milyar dolar para harcıyor ve telefon başına sadece 200 dolar kazanıyor.

Gelelim Türkiye fiyatına. Türkiye'de bu telefon dolar karşılığı 2 bin 911 dolara satılıyor. Yani Amerika'dan 2 bin dolar daha pahalı bir fiyata. Bu aradaki 2 bin dolar kimin cebine gidiyor?

Tabii ki devletin!

Devlet üretmeden her iphone telefonda yaklaşık 2 bin dolar kazanıyor.

Nasıl mı?

Her telefondan yüzde 1 Kültür ve Turizm Bakanlığı payı, yüzde 10 TRT payı, yüzde 50 ÖTV ve KDV; alın size üretmeden havadan elde edilen gelir.

Siz her iphone alışınızda devlete 2 adet alıyorsunuz. Yine aynısı araba, sigara ve içkide de oluyor.

Gidip marketten bir ithal sigara aldınız. Aslında 3 tane de devlete almış oluyorsunuz. Her arabada da bir tane devlete çekiyorsunuz.

Üreticinin bile kazanmadığını sırf vergilerle alan bir zihniyet, üretimi hiç destekler mi?

Ya da bu zihniyetin olduğu bir ülkede yerli üretim olur mu?

Olsa bile bakanın eline verilen Çin malı çakma yerli telefon olur.

Remzi ÖZDEMİR, 19 Ekim 2020
remzi@ekonomist.net
https://twitter.com/remzi_ozdemir